Εικόνες της φύσης

Εικόνες της φύσης
Τρίπολη Αρκαδίας-Πλατεία Άρεως, Ο Αρχιστράτηγος του Αγώνα Θεόδωρος Κολοκοτρώνης

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Τετάρτη 30 Νοεμβρίου 2011

Εχάραξε η Ανατολή


 
Οι στίχοι του δημοτικού τραγουδιού που ακολουθεί, αποτελούν ένα ποίημα όπου υμνείται η αγάπη, ο έρωτας και η αφοσίωση...έτσι όπως το άκουσα στη Γορτυνία, από τους μεγαλύτερους. Είναι κρίμα που δεν έχουμε και τον "ηχό" του(μελωδία). Αξίζει να το διαβάσει κανείς από την αρχή ως το τέλος.




Εχάραξε η Ανατολή, ερόϊδισε και η Δύση.
Παν τα πουλάκια για βοσκή και οι λυγερές στη βρύση.
Παίρνω κι εγώ το Γρίβα μου και πα να τον ποτίσω.
Βρίσκω μια κόρη κι έπλενε σε μαρμαρένια πλάκα.
Τη χαιρετώ, δε μου μιλάει, της κρένω, δε μου κρένει.
-Κόρη, για πιάσε μας νερό να καλοδροσιστούμε.
Σαράντα τάσια μό ‘δωκε, στα μάτια δεν την είδα.
κι απάνου στα σαράντα δυό, την είδα δακρυσμένη
-Γιατί δακρύζεις λυγερή και βαριαναστενάζεις;
Μήνα πεινάς, μήνα διψάς, μην έχεις κακή μάνα;
-Μα ειδε πεινά, μα ειδε διψά, μα ειδε ‘χω κακή μάνα,
τον άντρα μου στη ξενιτειά,  ‘χω τώρα δέκα χρόνια
κι ακόμα δυο τον καρτερώ, στους τρείς τον συντυχαίνω,
κι αν δεν φανεί, κι αν δεν ερθεί, καλόγρια θε να γένω.
Θα πα στα έρμα τα βουνά να στήσω μοναστήρι
και στο κελί μου θα κλειστώ, τα μαύρα θα φορέσω,
κείνον να τρώει η ξενιτειά, και ΄με τα μαύρα ράσα.
-Κόρη, ο άντρας σου πέθανε, κόρη ο άντρας σου πάει
στα χέρια μου τον κράτησα, τα χέρια μου τον θάψαν.
Ψωμί, κερί του μοίρασα, κι είπε να μου το δώκεις
κι ένα φιλί του έδωκα, κι είπε να μου το δώκεις
-Ψωμί, κερί αν του μοίρασες διπλά να σου τα δώκω
Μα για τε κείνο το φιλί πολύ θα καρτερέσεις.
-Κόρη, εγώ είμ’ ο άντρας σου, εγώ είμαι κι ο καλός σου
-Αν είσαι ξένε ο άντρας μου, αν είσαι κι ο καλός μου
πες μου σημάδια της αυλής και τότε να πιστέψω.
-Έχεις μηλιά στη πόρτα σου και κλήμα στην αυλή σου,
κάνει σταφύλι ροζακί  και το κρασί μοσχάτο.
-Αυτά είν’ σημάδια της αυλής τα ξέρει ο κόσμος ούλος
Διαβάτης είσαι, πέρασες, είδες και μου τα λέγεις.
πες μου σημάδια του σπιτιού και τότε να πιστέψω.
-Μπροστά στα εικονίσματα χρυσό καντήλι ανάβεις
και σου φωτά και γδένεσαι και πλέκεις τα μαλλιά σου
και σου φωτά τις χαραυγές κι αλλάζεις και ξαλλάζεις
-Κάποια κακιά γειτόνισσα σου τα είπε και τα ξέρεις
πες μου σημάδια του κορμιού σημάδια της αγάπης.
-Έχεις ελιά στα στήθια σου, κι άλλη στην αμασκάλη
κι ανάμεσα τους κρέμεται, τ’ αντρός σου φυλαχτάρι.
-Ξένε μου, εσύ ‘σαι ο άντρας μου, εσύ ‘σαι κι ο καλός μου!

8 σχόλια:

  1. Εχάραξε η ανατολή!
    Κάτι πολύ καλό, ωραίο πας να κάνεις...
    Το να τραγουδηθεί, μελωδικά, αυθεντικά, μπορείς να το κάνεις…
    Τότε τα μπράβο, θα είναι λόγια, λειψά και δεν θα φτάνουν!…
    Μπορείς!...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ενδιαφέρουσα η πρόταση του Γορτύνιου, αλλά πριν επιχειρηθεί η «αυθεντική» ηχητική απόδοσή του καλό θα ήταν να ερευνηθούν περισσότερο τα στοιχεία της προέλευσης του τραγουδιού.
    Ενα παρόμοιο τραγούδι έχει αναρτηθεί στο YouTube, Σύνδεσμος
    http://www.youtube.com/watch?v=WD1AlqHzrJw

    και το τραγουδάει η Δόμνα Σαμίου.
    Μάλλον πρόκειται για την αυθεντική παραλλαγή του τραγουδιού που έχει Μικρασιατική προέλευση.
    xd

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Στον δίσκο της Μεγάλης Ελληνίδας Δόμνας Σαμίου (ας την έχουν οι θεοί της Ελλάδας καλά) ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΞΕΝΙΤΙΑΣ (1989) υπάρχει μια παραλλαγή του δικού σου τραγουδιού , Μαρίνα, σε μια καταπληκτική εκτέλεση από την ίδια (http://www.youtube.com/watch?v=VxVeuFQ-hO8).
    Με μικρές τοπικές παραλλαγές, το συγκλονιστικό αυτό τραγούδι είναι γνωστό σε πολλά μέρη της πατρίδας μας και αποδεικνύει περίτρανα ότι πραγματικός ποιητής ηταν και είναι ο ανώνυμος λαός . Χωρίς βραβεία, χωρίς χορηγούς και χωρίς πρωινάδικα .

    Σε ευχαριστώ από καρδιάς γιατί μας το θύμισες (είχα να το ακούσω 10 χρόνια) και μακάρι να πραγματοποιηθεί η ευχή του Γορτύνιου φίλου !!


    Να είσαι καλά και να πίνεις πάντα νερό απ' την αστείρευτη νερομάνα της λαϊκής μας παράδοσης .

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. -Γορτύνιε μου, δεν τσιγκουνεύεσαι τα καλά λόγια και τα παινέματα και σ' ευχαριστώ. Νάσαι καλά και να γράφεις "Τα βιώματα και τις αναμνήσεις" από τη Γορτυνία...έχουν να πουν πολλά.
    -Ανώνυμε xd είναι γνωστό σ΄όλους ότι ένα από τα κυριότερα στοιχεία του δημοτικού τραγουδιού είναι η παραλλαγή. Τα δημοτικά τραγούδια μεταδίδονταν από στόμα σε στόμα και στο ταξίδεμα τους άλλαζαν τα λόγια, οι μελωδίες και το νόημα πολλές φορές. Το συγκεκριμένο τραγούδι από που ξεκίνησε δεν ξέρουμε και δεν έχει πολύ αξία να το μάθουμε. Πάντως έτσι είναι το ποιητικό κείμενο στη Γορτυνία.
    -Φίλε Ηλία από την Ευρυτανία πράγματι η λαική παράδοση είναι αστείρευτη και ψάχνοντάς την ανακαλύπτεις θησαυρούς. Έχεις δίκιο για τις παραλλαγές, τόγραψα παραπάνω. Αναφέρω κι ένα παράδειγμα ενός συγκεκριμένου τραγουδιού που τραγουδιέται στο χωριό μου που είναι χωριό και των δύο προηγούμενων φίλων.
    "Τούτο το καλοκαιράκι κυνηγούσα ένα πουλάκι,
    κυνηγούσα προσπαθούσα να το πιάσω δε μπορούσα...." Τραγουδιέται στο ρυθμό του τσάμικου αλλά όμως τραγουδιέται και συρτό κι άν ψάξεις όλη την Ελλάδα θα βρεις πολλές παραλλαγές προσαρμοσμένες στο τοπικό χρώμα. Όλες έχουν την ομορφιά τους.Σ' ευχαριστώ για το τραγούδι που έστειλες ¨Μια κόρη Τικεριώτισσα" είναι πολύ ωραίο...έχει το ίδιο θέμα...δεν το ήξερα...επιβεβαιώνει το πλούτο της λαικής παράδοσης. Καλό Σαββατοκύριακο!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Με εκφράζουν απόλυτα τα σχόλια του φίλου tselos photos -Nature of Roumel ότι ο πραγματικός ποιητής των Δημοτικών τραγουδιών ήταν και είναι ο ανώνυμος λαός όταν εκφράζεται αυθόρμητα χωρίς βραβεία, επιχορηγήσεις και πρωινάδικα.

    Όλοι μας αναγνωρίζουμε ότι ένα δημοτικό τραγούδι που μας μεταφέρεται μέσω της προφορικής παράδοσης της ιδιαίτερης πατρίδας μας μπορεί να μην είναι το αρχικό ή το αυθεντικό αλλά ίσως να είναι κάποια από τις παραλλαγές που μπορεί να έχει το ίδιο δημοτικό τραγούδι.
    Υπό αυτή την έποψιν καλό θα είναι να αποφεύγουμε να χαρακτηρήσουμε ένα Δημοτικό τραγούδι ως “Γορτυνιακό ποίημα» γιατί κάποιος που δεν έχει ασχοληθεί και δεν γνωρίζει πόσο βαθιές και πολλές είναι οι ρίζες του Δημοτικού τραγουδιού θα μπορούσε αυτό να το εκλάβει ως «Γορτυνιακό» δημιούργημα.
    Νομίζω ότι με τέτοιους χαρακτηρισμούς και το Δημοτικό τραγούδι ζημειώνεται όταν το οριοθετούμε μέσα σε στενά τοπικά πλαίσια αλλά και η ιδαίτερη πατρίδα μας δεν ωφελείται.. Το πιο πιθανότερο είναι να εκληφθεί ως μια προσπάθεια να οικοιοποιηθούμε και να πολιτογραφήσουμε κάποια Δημοτικά τραγούδια ως «Γορτυνιακά», «Αρκαδικά» ή «Ευριτανικά».
    Ο Νίκος Πολίτης που πολύ σωστά θεωρείται ο θεμελιωτής της σύγχρονης επιστήμης της Λαογραφίας και αυτός από κάποια ή κάποιες γεωγραφικές περιοχές τα άκουσε ή τα συγκέντρωσε, αλλά δεν αναφέρεται επ’ αυτού.
    Ετσι η κατάταξη που έκανε στα τραγούδια της συλλογής του δεν ήταν γεωγραφική αλλά ήταν ανάλογη με το περιεχόμενό τους. Τα είπε «Ιστορικά τραγούδια», «Ακριτικά τραγούδια» ,«Κλέφτικα τραγούδια» κλπ.
    Οσον αφορά την έκφραση του φίλου Γορτύνιου περί «Αυθεντικής Ερμηνείας» στην εκτέλεση του τραγουδιού έχω να παρατηρήσω ότι μια ερμηνεία που γίνεται από μεταγενέστερους ποτέ δεν θα μπορούσε να είναι ούτε να θεωρηθεί ως αυθεντική και τούτο γιατί δεν έχουμε στοιχεία της αρχικής της μορφής στο πρωτότυπο.
    Ετσι μια μεταγενέστερη ερμηνεία που γίνεται μπορεί να την πούμε ότι είναι κακή, καλή, πολύ καλή, εξαιρετική, θαυμάσια, ποιοτική ή οτιδήποτε άλλο για να την ανεβάσουμε ή να την κατεβάσουμε στο επίπεδο που νομίζουμε ότι της αξίζει, αλλά είναι λάθος να την λέμε αυθεντική ή μη αυθεντική, γνήσια ή μη γνήσια.
    Ακόμη και αν είχαμε στοιχεία και τον τρόπο να συγκρίνουμε μια μεταγενέστερη ερμηνεία με την αρχική – την αυθεντική ερμηνεία – ίσως να διαπιστώναμε ότι μια μεταγενέστερη ερμηνεία που γίνεται από ανθρώπους που έχουν το ταλέντο και τη μουσική παιδεία θα μπορούσε να είναι και καλύτερη ποιοτικά από την αρχική, την «αυθεντική ? » ερμηνεία.
    Έκανα μια μικρή έρευνα και διαπίστωσα ότι το συγκεκριμένου τραγούδι συμπεριλαμβάνεται στη συλλογή της Ανθολογίας του Δημοτικού τραγουδιού του Ν. Πολίτη με τίτλο «Ο Γυρισμός του Ξενιτεμένου». Συνοδεύεται από αρκετά σχόλια και λέγεται ότι το τραγούδι αυτό εμφανίζεται στην πατρίδα μας σε πολλές «παραλογαίς».
    Οι στίχοι του τραγουδιού είναι παρόμοιοι και η εντύπωση που μου δημιουργείται είναι ότι ο ανώνυμος ή οι ανώνυμοι συμπατριώτες μας που διαμόρφωσαν την «Γορτυνιακή» παραλλαγή μπορεί να είχαν διαβάσει ή είχαν ακούσει την παραλλαγή που έχει γραμμένη ο Ν. Πολίτης στην Ανθολογία του.
    Αν μάλιστα αντιπαραβάλουμε τα δύο κείμενα θα διαπιστώσουμε ότι το «Γορτυνιακό ποίημα» από πλευράς εικόνων και λεξιλογίου είναι κατώτερο ποιοτικά από εκείνο της συλλογής του Ν. Πολίτη.
    Αυτό θα μπορούσαμε να το εξηγήσουμε και να το δικαιολογήσουμε ως ποικιλία και ως πλούτο της παράδοσης αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι λάθος αν μελετήσουμε τα δύο κείμενα και να σχηματίσουμε άποψη ποιό κείμενο είναι το καλύτερο από της πλευράς λεξιλογίου και εικόνων.
    Σαν παράδειγμα αναφέρω τους δύο τελευταίους στίχους..
    Στην παραλλαγή της «Γορτυνίας» λέγεται…
    -Έχεις ελιά στα στήθια σου, κι άλλη στην αμασκάλη
    κι ανάμεσα τους κρέμεται, τ’ αντρός σου φυλαχτάρι.


    Ενώ στη συλλογή του Ν. Πολίτη λέγεται
    -Έχεις ελιά 'ς τα στήθη σου κ' ελιά 'ς την αμασκάλη,
    κι' ανάμεσα 'ς τα δυο βυζιά τ' αντρού σου φυλαχτάρι.

    Ποιό είναι το καλύτερο ?

    XD

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Mαρίνα,
    τα χνάρια στα μονοπάτια του χρόνου και της αυθεντικής λαϊκής παράδοσης, τα ανιχνεύεις με επιτυχία αλλά και με περισσό συναίσθημα και εκεί είναι που η προσπάθεια αποχτά ακόμη μεγαλύτερη αξία. Να είσαι καλά να χαιρόμαστε τη δουλειά σου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Ανώνυμε XD,
    Χαίρομαι που το δημοτικό τραγούδι «Εχάραξε η ανατολή» έγινε η αιτία να αναπτύξεις γραπτώς τις απόψεις σου.
    Όλα αυτά που γράφεις σχετικά με τον Νικόλαο Πολίτη και τη συλλογή του είναι γνωστά. Αλλά μήπως δεν υπάρχει και γεωγραφική διαφοροποίηση των δημοτικών τραγουδιών που αφορά τη διάλεκτο, τη μελωδία, τα χρώματα, τα γυρίσματα, το ρυθμό κ.ά.; Μα, όλα αυτά τα στοιχεία δίνουν ποικιλία, ομορφιά και πλούτο στη δημοτική μας παράδοση. Οι παραλλαγές είναι πάμπολλες στα δημοτικά μας τραγούδια λόγω της προφορικής μετάδοσης από στόμα σε στόμα.
    Μια παραλλαγή είναι και το συγκεκριμένο τραγούδι, όπως τραγουδήθηκε στη Γορτυνία και μου το μετέφερε κάποιος πρόγονος μου και είναι κρίμα που δεν τον κατέγραψα τότε, ούτως ώστε να έχουμε και τη μελωδία. Από πού ξεκίνησε δεν το ξέρω, κι ούτε ασφαλώς ποιος ήταν ο εμπνευστής. Όσο για τον όρο αυθεντικότητα ή γνησιότητα δεν αναφερόμαστε στον πρώτο δημιουργό των τραγουδιών αλλά κυρίως στο τρόπο απόδοσης τους που στις μέρες μας κοντεύει να χαθεί.
    Για το παράδειγμα των στίχων που αναφέρεις και συγκρίνεις, κατά τη γνώμη μου είναι ατυχές. Σαφέστατα προτιμώ αυτούς της Γορτυνιακής(χωρίς εισαγωγικά) παραλλαγής. Οι άλλοι μου μοιάζουν μάλλον ……αποκριάτικοι. Βέβαια ο καθείς διαλέγει και απολαμβάνει όποια παραλλαγή ή όποιο τραγούδι ή όποιο είδος μουσικής του αρέσει.Όταν υπάρχει ποικιλία.....

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Φίλε Ευρυτάνα καλημέρα και σ' ευχαριστώ πολύ!

    ΑπάντησηΔιαγραφή