Καλά Χριστούγεννα! Χρόνια πολλά! Με το καλό η νέα χρονιά 2022!
Υγεία, αγάπη, χαρά και κάθε καλό σε όλους!
Αποσπάσματα από τα κείμενα των απομνημονευματογράφων
Φώτιος Χρυσανθόπουλος ή Φωτάκος
“….Το εσπέρας μετά τον πόλεμον ο Κολοκοτρώνης έκαμε και άλλο γράμμα εις τους Πασιάδες και εις την φρουράν του Ναυπλίου ότι τώρα είναι καιρός να παραδοθούν, ενόσω είναι εις καλήν κατάστασιν και έχουν να φαν, και αν δεν θελήσουν να παραδοθούν θέλει τους περάσει εν στόματι μαχαίρας. Αυτό το έστειλεν εις τον Στάϊκον δια να το δώση εις τους Τούρκους. Αφού το γράμμα επήγεν εις το Ναύπλιον την ακόλουθον ημέραν (28 Νοεμβρίου) οι Τούρκοι του Παλαμηδίου όλοι οι αξιωματικοί από όλαις ταις Τάπιαις εκατέβηκαν κάτω την 29 Νοεμβρίου εις την πόλιν και έκαμαν με τους άλλους συνέλευσιν δια να απαντήσουν εις το γράμμα του Κολοκοτρώνη.
Επειδή δε ήταν αδύνατοι από την πείναν έμειναν όλοι και εκοιμήθηκαν κάτω δια ν’ αναβούν την ακόλουθον ημέρανεις το Παλαμήδι. Τούτο ο Στάϊκος ειδοποιήθη από δύο Τούρκους(α) ότι το Παλαμήδι είναι άδειο και χωρίς να χάση καιρόν ευθύς με ταις σκάλαις, ταις οποίαις είχεν, έπεσε μέσα με τους στρατιώτας του και το εκυρίευσε τα μεσάνυκτα της 29 προς τας 30 Νοεμβρίου, την νύκτα δηλ. του Αποστόλου Ανδρέου.
Αφού ο Στάϊκος εμβήκε μέσα και άρχισε τα κανόνια είδεν ο αρχιστράτηγος και εκατάλαβεν ότι οι Έλληνες επήραν το Παλαμήδι και ευθύς εξεκίνησε νύκτα δια τον Ναύπλιον και εις τον δρόμον απάντησε και τον απεσταλμένον του Στάϊκου με την χαροποιάν είδησιν.
(α) Πολιορκητής του Ναυπλίου ήτον παντοτεινός ο Στάϊκος Σταϊκόπουλος, ο δε Νικολός Σταματελόπουλος, ο Παππά Αρσένης, ο Νικήτας, ο Δημήτριος Τσόκρης επήγαιναν και εις άλλας θέσεις, ο δε Κανέλ. Δεληγιάννης, οι Μαυρομιχαλαίοι και άλλοι προσωρινώς εστάθησαν μετά την φυγήν του Δράμαλη από την Αργολίδα, εις την πολιορκία του Ναυπλίου…”
“...Η ελληνική επανάστασις ανήκει εις όλην την ανθρωπότητα, εις την φιλολογίαν, εις τον χριστιανισμόν, και εις την ελευθερίαν, διότι δεν είναι, ειμή αγών του πολιτισμού κατά της βαρβαρότητας.
Ποία πατρίς άλλη παρ’ εκείνην τοσούτων μεγάλων κατά πάντα ανδρών ήθελε δυνηθή να διατηρήση τα ήθη, τους νόμους, την πατρώαν γλώσσαν και την θρησκείαν της μετά τοσαύτην μακράν δουλείαν;….” Γάλλος φιλέλληνας Διδότος
Το Νοέμβριο του 1824 σκοτώνεται ο Πάνος Κολοκοτρώνης, πρωτότοκος γιος του Γέρου του Μωριά, από αδελφικά χέρια, στο φοβερό εμφύλιο που είχε ξεσπάσει στις τάξεις των Ελλήνων, ενώ η Επανάσταση ήταν σε εξέλιξη. Από τις μαύρες σελίδες της ιστορίας μας που δυστυχώς δεν έγιναν μάθημα.
“…..και τότε βολή τουφεκίου θανατηφόρος εστέρησε την Ελλάδα και άλλου εκ των γνησιωτάτων τέκνων της. Ο δε θάνατος αυτού όχι μόνον ήτο κεραυνός δια τον δυστυχή πατέρα του, αλλ’ επροξένησε και απελπισίαν εις τους αντιπολιτευομένους και λύπην εις όλους σχεδόν τους Έλληνας. Όλοι εθρήνησαν τον κακόμοιρο Πάνον ως άξιον ενδοξοτέρου θανάτου! Ο πολύ πλέον κακόμοιρος πατήρ του απώλεσε το εδραιότερον έρεισμα της οικογενείας του, τον υπέρ της πατρίδος συναγωνιστήν του, τον κοινωνόν της δόξης του, τον άξιον του ονόματος του διάδοχον….” Νικόλαος Σπηλιάδης
Τα απομνημονεύματα που μας άφησε ο Φώτιος Χρυσανθόπουλος ή Φωτάκος από τα Μαγούλιανα Γορτυνίας, αποτελούν μια από τις κύριες πηγές πληροφόρησης για τα ιστορικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν την περίοδο της Επανάστασης.
Ο ίδιος υπήρξε αγωνιστής, υπασπιστής και γραμματέας του Γέρου του Μωριά, που έζησε τη φωτιά του αγώνα στην Πελοπόννησο καθώς και τις τότε πολιτικές εξελίξεις. Όλοι οι νεώτεροι ιστορικοί αντλούν στοιχεία από τα έργα του και είναι ευτύχημα που τα έχουμε.
Στον επίλογο του έργου “Βίοι Πελοποννησίων ανδρών κληρικών στρατιωτικών και πολιτικών των αγωνισαμένων τον αγώνα της Επαναστάσεως”, με λίγα λόγια, απλά, ταπεινά, αλλά πολύ ουσιαστικά, παραδίδει τη δουλειά του στους αναγνώστες:
“... Ο Κολοκοτρώνης είχε σημαίαν εδικήν του ξεχωριστήν και διακοσίους εκλεκτούς στρατιώτας και τύμπανα και σάλπιγγας και επι κεφαλής σημαιοφόρον τον Νικολήν Καραχάλιον, του οποίου ταις πλάταις ποτέ δεν είδαν οι εχθροί. Είχε πολλήν γενναιότητα….” Απομνημονεύματα Φωτάκου
Η φωτογραφία μου προκρίθηκε στην 11η θέση, ύστερα από ψηφοφορία του κοινού, στα πλαίσια του φωτογραφικού διαγωνισμού του Δήμου Τρίπολης (Τριπολιτσά ISO 200) με θέμα τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του ‘21 και εκτίθεται στην υπαίθρια έκθεση φωτογραφίας στην Πλατεία Άρεως.
Το θέμα της φωτογραφίας “Ο αγωνιστής αγναντεύει τις κορφές του Μαινάλου”, εμπνεύστηκα από τ’ Απομνημονεύματα του Θ. Κολοκοτρώνη.
“..Όσο να έβγω εις την ράχη, απόστασε το άλογο, το έδεσα εις το κλαδί και εγώ βγήκα εις την ράχη. …..είδα τους Τούρκους οπού ήρχοντο και έκλεισα το μπαϊράκι...” Θεόδωρος Κολοκοτρώνης
Ευχαριστώ τον Δημήτρη Βεργέτη για την συνεργασία.
Ο Κολοκοτρώνης, ως γενικός αχηγός των πελποννησιακών στρατευμάτων, ύστερα από την καταστροφή του τουρκοαιγυπτιακού στόλου στον κόλπο του Ναυαρίνου και μεν τον “αέρα” του νικητή, έστειλε επιστολή στον Τούρκο φρούραρχο της Τριπολιτσάς, καλώντας τον ως άνθρωπος και ως στρατιωτικός, ν’ αποχωρήσει ειρηνικά από την πόλη, για ν’ αποφευχθεί ένας ακόμα πόλεμος και η περαιτέρω αιματοχυσία, διαφορετικά είναι αναγκασμένος να τον πολιορκήσει. Προσθέτει δε ότι ο “ισχυρογνώμων Πασάς Σας (Ιμπραήμ) επεριορίσθη”.
(φωτο: Οι Έλληνες πανηγυρίζουν στο άκουσμα της είδησης για την επικράτηση των συμμαχικών δυνάμεων (βρετανικών, γαλλικών και ρωσικών) έναντι του τουρκοαιγυπτιακού στόλου στη ναυμαχία του Ναυαρίνου (8/20.10.1827). Στο φόντο ελληνικές αρχαιότητες.) Πηγή: Γεννάδειος Βιβλιοθήκη.
“Προς τους Ναυάρχους των τριων συμμάχων δυνάμεων
Εξοχώτατοι!
Η σημαντικότατη μάχη που έβαλε την σφραγίδα της επιτυχίας στην Επανάσταση του 1821, κατά την οποία έπαιξε καθοριστικό ρόλο ο στόλος των τριών συμμαχικών δυνάμεων(Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας) με επικεφαλής τους ναυάρχους Κόδριγκτον, Δεριγνύ και Χέιδεν, δίνοντας το οριστικό πλήγμα στον τουρκοαιγυπτιακό στόλο του Ιμπραήμ που λεηλατούσε και κατέστρεφε ανηλεώς επί μια τριετία την Πελοπόννησο.
(Η
φωτο της "Σπηλιάς Γιαννικούλια", είναι από εξερεύνηση της ομάδας
ΣΠ.ΕΛ.Ε.Ο και του πολιτ. μηχ. Βασίλη Τουντόπουλου, το 2009 κατόπιν
συνεργασίας με τον Φυσιολατρικό Όμιλο "Η Γκούρα".)
Οι ορεινές περιοχές, τα καλά κρυμμένα σπήλαια, τα μοναστήρια σε απόκρημνες περιοχές και τα κάστρα, υπήρξαν τα καταφύγια των Ελλήνων στις δύσκολες εποχές, κατά τη μακρά περίοδο της ιστορίας από την Φραγκοκρατία, την Τουρκοκρατία, έως την περίοδο της Επανάστασης. Πολεμικές συρράξεις για την επικράτηση του κατακτητή, εξεγέρσεις όπως τα Ορλωφικά, διώξεις κλεφτών, οι λεηλασίες του Ιμπραήμ, κ.ά, ήταν τα γεγονότα που οδηγούσαν φτωχούς κατοίκους, ξακουστούς κλέφτες και αρματωλούς, αλλά και πολλούς άρχοντες, να βρούν καταφύγιο σ’ αυτά τα μέρη, που τους πρόσφεραν μεγαλύτερη ασφάλεια.
Σε κάποια χρονική στιγμή αυτής της μακράς περιόδου κατασκευάστηκε “Του Γιαννικούλια η σπηλιά” στα βραχώδη πρανή του φαραγγιού που σχηματίζεται από τον χείμαρο “Γκούρα”, στα όρια της Τ.Κ. Λυσσαρέας του Δήμου Γορτυνίας. Κάθε πρόσβαση είναι απαγορευτική και επικίνδυνη, παρά μόνο με αναρρίχηση από εξιδεικευμένους αναρριχητές. Η έτσι κι αλλιώς απόκρυμνη περιοχή έχει διαβρωθεί με τα χρόνια και έχει καταστεί απρόσιτη.
Οι κάτοικοι της Πελοποννήσου, οι περισσότεροι κρυμμένοι στα σπήλαια, υποφέρουν από πολλά...και από την μεγάλη έλλειψη βασικών τροφών.
“….Οι κάτοικοι των ορεινών και πολλών ημιορεινών θέσεων είχον φθάσει εις τοιαύτην κατάστασιν αθλίαν, ώστε ήσαν άνθρωποι, και ουκ άνθρωποι. Επρασινομαυροκυτρίνιζον ως χαλκοί, και έγιναν ξηροί ως σκελετά και ελεεινά θεάματα, αλλά τις δύναται να πιστεύση ταύτα εξ εκείνων όσοι δεν τα είδον; ...“
 |
| Κόλιας Πλαπούτας |
Λιγότερο γνωστοί Ήρωες της Επανάστασης, που πολέμησαν με ανδρεία στα πεδία των μαχών.
Παρασκευάς και Αθανάσιος Πλαπούτας, τα δυο παιδιά εκτός γάμου του Κόλια Πλαπούτα, με την αρβανιτοπούλα Λιόσα, από το χωριό Παλούμπα Γορτυνίας. Ο Κόλιας Πλαπούτας καταγόταν από τα Σουλιμοχώρια της Μεσσηνίας, αλλά ύστερα από το φόνο ενός Τούρκου που κτυπούσε Έλληνα, δεκαεπτάχρονος τότε, αναγκάστηκε να δραπετεύσει και να καταφύγει στη Γορτυνία, όπου απέκτησε περιουσία και μεγάλη επιρροή.
Επιστολή Κολοκοτρώνη, ενώ πολιορκούσε την Κόρινθο μαζί με άλλους καπεταναίους, για “εν σώβρακον….ολίγον μακρύ….το προσμένω άφευκτα….”, στον πληρεξούσιο επίτροπο του στη Βουλή και Γερουσίαν, τον Στεμνιτσιώτη Κωνσταντίνο Αλεξανδρόπουλο, που βρισκόταν στο Άργος.
Λίγους μήνες μετά την κυρίευση της Τριπολιτσάς, όπου κατηγορήθηκε για λαφυραγωγία, δεν είχε ούτε ένα σώβρακο να φορέσει ο γενικός αρχηγός της Πελοποννήσου….
Ιδού πως περιγράφει το γεγονός ο Φωτάκος (Φώτιος Χρυσανθόπουλος), υπασπιστής και γραμματέας του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στα “Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως”:
Το φθινόπωρο του 1823 τοπικός εμφύλιος ξέσπασε στην περιοχή της επαρχίας Καρύταινας (Γορτυνίας) μεταξύ Δεληγιανναίων και Δημητράκη Πλαπούτα ή Κολιόπουλου.
Ο Κολοκοτρώνης διηγείται στ’ “Απομνημονεύματα” του:
“….Επήγα εις την Μεσσηνίαν δια να συνάξω τον έρανον οπού είχαμεν ρήξη δια να βαστάξωμεν τα στρατεύματα ες τα Δερβένια.
Εις την Δημητσάναν ήτον συναγμένοι δια τους προσόδους, και εκεί επιάσθηκαν του Κολιόπουλου οι άνθρωποι με ανθρώπους των Δεληγιανναίων. Εκεί έρρηξεν ένας στρατιώτης του Κολιόπουλου και ελάβωσε τον Ανάστο Δεληγιάννη. Ο Κανέλος, οπού ήτον διωρισμένος δια τα Δερβένια, εγύρισεν οπίσω εις την Καρύταιναν. Εις την Καλαμάταν αρρώστησα εγώ, αρρώστησε και ο Κανέλος, και εγύρισα εις την Τριπολιτσά. Από τότε άρχισαν αναφανδόν να εχθρεύωνται οι Δελιγιανναίοι με τον Κολιόπουλον. Εγώ δεν ήθελα το κακό ούτε του ενός, ούτε του άλλου. Ο ένας ήτο συγγενής μου, και ο άλλος συμπέθερος μου…..
27 Σεπτεμβρίου 1831, μια ζοφερή ημέρα της ιστορίας που μας πληγώνει…
Ο πρώτος Κυβερνήτης της Αναγεννημένης Ελλάδας, ο Ιωάννης Καποδίστριας, έπεσε νεκρός στο Ναύπλιο από ελληνικά χέρια κατόπιν συνομωσίας εναντίον του από τους αντιπολιτευόμενους Έλληνες, με την συνεργασία ξένων παραγόντων(Γάλλων και Άγγλων) για δικούς τους λόγους, σε μια εποχή που γινόταν προσπάθεια να οργανωθεί κράτος σ’ έναν τόπο που δεν ήξερε πως να το διαχειριστεί αυτό, γιατί έζησε αιώνες με πολύ διαφορετικές συνθήκες. Ο καθένας είχε την δική του διαφορετική άποψη μη υπακούοντας σε νόμους και κανόνες που διέπουν μια οργανωμένη πολιτεία. “Μιλούσαν” ακόμα τ’ άρματα!
Ο Καποδίστριας είχε βρει την Ελλάδα σε άθλια κατάσταση. Παντού βασίλευε η αναρχία. Το στιβαρό του χέρι σταμάτησε την καταστροφή και σιγά-σιγά η Ελλάδα άρχισε να παίρνει την μορφή κράτους πολιτισμένου. Για να το πράξει αυτό αναγκάστηκε να δυσαρεστήσει πολλούς προεστούς, ξεσηκώθηκαν αντιδράσεις από τους αντίπαλους του, τον κατηγόρησαν ως αυταρχικό και αποφάσισαν να τον εξοντώσουν.
Μέσα σ’ αυτή τη δύσκολη κατάσταση, αποδείχτηκε για ακόμα μια φορά και η ικανότητα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη ως πολιτικού, πέρα από την αξεπέραστη στρατηγική του ικανότητα, ενός πολιτικού που δρα και κινείται με γνώμονα την αγάπη για την πατρίδα. Για άλλη μια φορά κλήθηκε να βοηθήσει το έθνος σε μια κρίσιμη στιγμή.
Το σημαντικότερο πολεμικό γεγονός του πρώτου έτους της Επανάστασης που έκρινε την έκβαση της.
Όλα τα ελληνικά στρατεύματα και οι καπεταναίοι ύστερα από πολιορκία μηνών, συγκεντρώθηκαν γύρω από τα τείχη της Τριπολιτσάς και η επιτυχία τους ήταν θέμα χρόνου. Αποδείχτηκε δε η στρατηγική ιδιοφυϊα του Γέρου του Μωριά, Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.
Ως και ο γηραιός Κόλιας Πλαπούτας από το χωριό Παλούμπα Γορτυνίας, “έσπευσε μετά χαράς επί φορείου εις την πολιορκουμένην Τρίπολιν και έδιδε γνώμας περί της ταχυτέρας εκπορθήσεως αυτής εις τον Κολοκοτρώνην…..” Τ. Κανδηλώρος, “Η Γορτυνία”.
Παρά την μεγάλη σκληρότητα αυτής της μάχης, οι Έλληνες πήραν δύναμη για την συνέχεια του αγώνα, και δεν είναι σωστό να κρίνουμε εκείνα τα γεγονότα με σημερινούς όρους, αλλά να προσπαθήσουμε να μπούμε στη θέση τους.
16 προεστοί και 8 αρχιερείς με τις συνοδείες τους, βρισκόντουσαν φυλακισμένοι από τον Μάρτιο του 1821στην Τριπολιτσά όταν παρουσιάστηκαν στην τουρκική διοίκηση κατόπιν πρόσκλησης της, με το σκεπτικό ότι με την εκεί παρουσία τους θα καθησύχαζαν τους κατακτητές και θα έδιναν την ευκαιρία για να προετοιμαστεί και να πετύχει η επανάσταση. Πλησιάζοντας η ημέρα που οι Έλληνες μπήκαν μέσα στην Τριπολιτσά, 23 Σεπτεμβρίου 1821, οι φυλακισμένοι βρισκόντουσαν σε άθλια κατάσταση. Κάποιοι δεν άντεξαν να βγουν ζωντανοί, κάποιοι πέθαναν κατά τη μεταφορά τους έξω από την Τριπολιτσά και λίγοι επέζησαν.
Ο Νικόλαος Σπηλιάδης, αγωνιστής και συγγραφέας από την Τρίπολη, στα “Απομνημονεύματα” του περιγράφει :
Ο Φωτάκος, αγωνιστής και γραμματέας του Κολοκοτρώνη, που έζησε την πολιορκία και την άλωση της Τριπολιτσάς (23-9-1821) αντικρούοντας τα γραφόμενα του Τρικούπη, αναφέρεται στην κατάσταση που επικρατούσε έξω από τα τείχη της Τριπολιτσάς, λίγες μέρες πριν την είσοδο των Ελλήνων, σχετικά με την τροφοδοσία των πολιορκητών αλλά και των εξερχομένων Τούρκων αμάχων και Αρβανιτών:
“….το στρατόπεδον είχε πλήθος τροφών κατά την τάξιν του, διότι η Εφορία είχε φροντίσει, περί τούτου, και από τους 7 φούρνους τας τελευταίας ημέρας ήρχοντο εις το στρατόπεδον της Καρύταινας κατά την ακόλουθον διαταγήν της Εφορίας υπέρ τας 7.000 ταϊνια*.
Τον Σεπτέμβρη του 1825 ο Ιμπραήμ ξεκίνησε νέα εκστρατεία από την Τρίπολη, κι ενώ οι Έλληνες περίμεναν ότι θα κινηθεί κατά των ελληνικών στρατοπέδων ή της Δημητσάνας που είχε αρχηγούς τους Πλαπούτα, Ζαϊμη και Νικηταρά ή του Αγίου Πέτρου με αρχηγούς τους Λόντο, Καν. Δεληγιάννη, Γενναίο Κολοκοτρώνη και Ιωαν. Νοταρά, τελικά εκινήθη εναντίον της Σπάρτης. Ο Θ. Κολοκοτρώνης επέστρεψε από το Ναύπλιο, όπου είχε πάει στην Κυβέρνηση να συνεννοηθεί για την προμήθεια τροφών και να δραστηριοποιήσει το εκεί στράτευμα που βρισκόταν σε απραξία, ηγήθηκε του στρατεύματος του Αγίου Πέτρου και εκτύπησε τους Τούρκους στις θέσεις Γεράκι, Μύλους Μαρί, Βέρια και Βουρλιά.
Από το Γεράκι έστειλε επιστολή(αξίζει να την διαβάσουμε ολόκληρη) στους Σπαρτιάτες, με την οποία προσπαθεί να τους ξεσηκώσει να πολεμήσουν γιατί εκείνοι είχαν παραμείνει απαθείς εμπρός στον φοβερό Ιμπραήμ και δεν προέβαλαν καμμιά αντίσταση.
Επιστολή του Ιωάννη (Γενναίου) Κολοκοτρώνη από το Μοναστηράκι όπου ευρισκόταν, στον πατέρα του Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, Γενικό Αρχηγό των στρατευμάτων.
“Σεβαστέ μοι πάτερ
Προσμένω εις δύω γράμματα μου απόκρισιν σου και είμαι ανυπόμονος να τας λάβω ως αναγκαίας. Εγώ καθώς σου προέγραφον εσύναξα τους επαρχιώτας και κατά τας διαταγάς του Αρχιστρατήγου υπήγα εις Κάπελην, ένθα την ιδίαν ημέραν επληροφορήθην και τον ερχομόν του Αρχιστρατήγου εις Διακοπτόν και τους εχθρούς εις Κάπελην, ο θείος μου ευρισκόμενος εις Πετζάκους με το σώμα του με ηνάγκαζε να κινηθώμεν συμφώνως κατά των προσκυνημένων. Εγώ βλέποντας την βλάβην την οποίαν οι εχθροί επροξένουν εις τα μέρη της Καπέλης, και βεβαιωθείς ενταυτώ ότι απεκεί ήθελον απεράσει εις την Περαμεριάν και Λειοδώραν, εξεκίνησαν αμέσως και έφθασαν το εσπέρας εις Τριπόταμον. Οι εχθροί ήσαν τεντωμένοι εις τα Διβρέϊκα αμπέλια, και απειλούσαν την Δίβραν οι δε Διβραίοι έδωσαν λόγον προσκυνισμού, και ετελείωσαν τας συμφωνίας των, ομοίως και όλα τα χωρία της Κάπελης εκτός των Κουμαναίων και Αντροναίων, τους οποίους εγύμνωσαν από όλα τα υπάρχοντα των μείναντες με τα σώματα ξηρά.
(Παλούμπα Γορτυνίας-ξωκλήσι Αγίου Παντελεήμονα με τον Παναγιώτη Λάλεζα-Φεστιβάλ ΜΑΝΑ ΓΗ 2015 του Δήμου Γορτυνίας και του Φυσιολατρικού Ομίλου "Γκούρα")
Είναι λυπηρό….
Ένα κομμάτι του λαϊκού πολιτισμού της Γορτυνίας, ειδικότερα της Ηραίας, πέρασε στην ιστορία.
Ο γλυκόλαλος ήχος του κλαρίνου του Παναγιώτη Λιακόπουλου, του γνωστού Μαυρέλια, σίγησε σήμερα(11-9-2021). Του Μαυρέλια από το Σαρακίνι Ηραίας.
Ο γνώριμος ήχος από τα παιδικά μας χρόνια, συνδεδεμένος με πολλές αναμνήσεις....
Χρόνια και χρόνια τώρα, συνόδευε τις χαρές των ανθρώπων της περιοχής! Γάμους, αρρεβώνες, πανηγύρια...
Θυμάμαι.....τον Σεπτέμβριο του 2018, στο πανηγύρι της Αράχωβας (Γενέσιον της Θεοτόκου)... όπου έπαιξε με την ορχήστρα του παρά τα 89 του χρόνια......
Με μεγάλη συγκίνηση αναφέρθηκε στο ξεκίνημα της πολύχρονης καλλιτεχνικής του πορείας που έγινε απ' αυτό το πανηγύρι το έτος 1954.
67 χρόνια λοιπόν, υπηρετώντας το λαϊκό πολιτισμό!
Αιωνία η μνήμη του
Καλό κατευόδιο
Ο Νικόλαος Σπηλιάδης, αγωνιστής και γραμματέας στ’ “Απομνημονεύματα” του, αναφέρει:
“….Αφού επέστρεψεν (ο Ιμπραϊμ) εις Τριπολιτσάν……
έπειτα εκινήθη ο ίδιος μ’ όλον του τον στρατόν, στείλας αποσπάσματα εις διάφορα μέρη. Εξ αυτών τινέ απήλθαν εις Κανδήλαν, προσέβαλον το μοναστήριον, όπου ήσαν ως εξήντα Έλληνες κεκλεισμένοι, και μη δυνηθέντες να τους βλάψωσι δια το οχυρόν της θέσεως ανεχώρησαν. Άλλοι απήλθον εις τα μαζέϊκα καλύβια.
Άλλοι ώρμησαν εις τα χωρία της Καρυταίνης Αγρίδι, Καρνέσι, Λάσταν, Μαγούλιανα, Βυτίναν, Σφυρίδα, Γρανίτσαν, Κώμην και Βαλτεσινίκον, και έθυσαν και απώλεσαν λεηλατούντες τον τόπον, και φονεύοντες και φονευόμενοι εις όλα τα μέρη όθεν αν διαβώσιν. Ο Κανέλλος και Δημήτριος Δεληγιάννης εκινήθησαν από τα Λαγκάδια κατά των εχθρών την 6, 8, 18, 20, και 28 Σεπτεμβρίου(1826) εις Τουρκοκερπινήν, εις Γλανιτσιάν, και γεφύρι Κυράς, εις το εν Βαλτεσινίκω μοναστήριον του Αγιονικόλα, εις Βάχλια, Ξηροκαρύταιναν και Ποδογοράν, εις Παραλογγούς και Τριπόταμα, και εφόνευσαν εις όλ’ αυτά τα μέρη απ’ ολίγους ως διακοσίους Τούρκους. Έπεσον και εκ των Ελλήνων εξ και εζωγρήθησαν τρεις.
Άλλοι εχθροί εισέβαλον εις τα χωρίατων δύω τμημάτων Κατσιανών και Λιβαρτζίου της επαρχίας Καλαβρύτων, αφού εστρατοπέδευσαν την 9 Σεπτεμβρίου εις Δάραν…..”
Η μεγάλη οικογένεια των Κολοκοτρωναίων πρόσφερε πολλούς αγωνιστές στην Επανάσταση του 1821, αλλά και προεπαναστατικά κράτησαν τη φλόγα για την ελευθερία πάντα αναμμένη, ευρισκόμενη σε διαρκή πόλεμο με τους Τούρκους. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης λέει στ’ “Απομνημονεύματα” του:
“….Από 36 πρωτοξαδέλφια, μόνον 8 εγλύτωσαν, οι άλλοι εχάθηκαν όλοι. Δεν είναι διάσελο, όπου δεν είναι θαμμένος Κολοκοτρώνης, χωριστά τα δευτεροξαδέλφια, θείοι και λοιποί φίλοι χαμένοι…..”
Ακολουθεί απόσπασμα αναφερόμενο στους Κολοκοτρωναίους (εκτός της στενής οικογενείας του αρχιστρατήγου) που πολέμησαν κατά την Επανάσταση, από το έργο του Φωτάκου “Βίοι Πελοποννησίων ανδρών κληρικών στρατιωτικών και πολιτικών των αγωνισαμένων τον αγώνα της Επαναστάσεως”.
Γιος του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη, νεαρός αγωνιστής του 1821, ήταν 17 ετών όταν βγήκε στην Επανάσταση και, όπως λέει ο Φωτάκος, “……..Ο Γενναίος ήτον ο μόνος στρατηγός όπου έμπαινεν εις το ρουθούνι των Αράβων, εζάλισε κατά τούτο τον Ιμβραήμ, και το μαρτυρεί όλη η Πελοπόννησος. Ετίμησε τον πατέρα του και εφάνη γνήσιος υιός του.”
Ακολουθεί το απόσπασμα το αναφερόμενο στον Ιωάννη(Γενναίο) Κολοκοτρώνη, από το έργο “Βίοι Πελοποννησίων ανδρών κληρικών στρατιωτικών και πολιτικών των αγωνισαμένων τον αγώνα της Επαναστάσεως” του Φωτάκου, όπου στους Καρυτινούς αγωνιστές περιλαμβάνει και όλη την οικογένεια των Κολοκοτρωναίων. Η επαρχία Καρύταινας ήταν λίγο μεγαλύτερη από την μετέπειτα επαρχία Γορτυνίας.
Ο πρωτότοκος γιος του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη, νεαρός αγωνιστής του 1821, που σκοτώθηκε δυστυχώς το 1824 στους εμφυλίους σπαραγμούς, μεσούσης της επανάστασης, για τον οποίον λέει ο Φωτάκος: “..εχάθη πολύτιμος και πεπαιδευμένος στρατιωτικός…...εγνώριζεν εντελώς την παλαιάν γλώσσαν μας την Ελληνικήν, ήτο μαθηματικός άριστος, εγνώριζε προσέτι καλώς την Ιταλικήν γλώσσαν και ολίγον την Γαλλικήν, και εν ολίγοις ήτον ο δεύτερος του πολυμαθεστάτου Γ. Σέκερη, διότι τότε η Πελοπόννησος δεν είχεν άλλους τοιούτους”.
Ακολουθεί το απόσπασμα το αναφερόμενο στον Πάνο Κολοκοτρώνη, από το έργο “Βίοι Πελοποννησίων ανδρών κληρικών στρατιωτικών και πολιτικών των αγωνισαμένων τον αγώνα της Επαναστάσεως” του Φωτάκου, όπου στους Καρυτινούς αγωνιστές περιλαμβάνει και όλη την οικογένεια των Κολοκοτρωναίων. Η επαρχία Καρύταινας ήταν λίγο μεγαλύτερη από την μετέπειτα επαρχία Γορτυνίας.
όπως τους αναφέρει ο Φωτάκος στο έργο του: “Βίοι Πελοποννησίων ανδρών κληρικών στρατιωτικών και πολιτικών των αγωνισαμένων τον αγώνα της Επαναστάσεως”
Μετά τα Ορλωφικά (1770), με τις διαταγές του Σουλτάνου εστάλησαν χιλιάδες Αλβανοί και Τούρκοι “..προς ριζικήν καταστολήν πάσης τάσεως επαναστατικής..” “Διέπραξαν τας φρικοτέρας και αιματηροτέρας ανοσιουργίας...” και “...η Γορτυνία εδέχθη γενναίαν μερίδα εκ των βανδαλικών τούτων επιδρομών…..καταστήσας την Γορτυνίαν φρικαλέαν έρημον πλήρη τέφρας και νεκρών….”.
Τους άγριους Αλβανούς αντιμετώπισαν οι κλέφτες και οι αρματωλοί, κυρίως ο Κωνσταντής Κολοκοτρώνης, που έγινε ο φόβος και τρόμος τους.
“Οι Αρβανίται τον είχαν τόσον τρομάξει, που έκαναν όρκο: “Να μη γλυτώσω από του Κολοκοτρώνη το σπαθί”, λέει ο γιος του Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο μετέπειτα αρχηγός της Επανάστασης στ’απομνημονεύματα του.
Ο Φώτιος Χρυσανθόπουλος ή Φωτάκος, υπασπιστής και γραμματέας του Κολοκοτρώνη γράφει στα απομνημονεύματα του:
“…..Ο Κολοκοτρώνης είχε σημαίαν εδική του ξεχωριστήν και διακοσίους εκλεκτούς στρατιώτας και τύμπανα και σάλπιγγας…….
Αυτό το σώμα εσύγκειτο από τους αθανάτους Ζυγοβιστινούς της Καρύταινας. Ολόκληρον το χωρίον ήτον με τον Κολοκοτρώνην, και μόνον οι συγγενείς του Αναγ. Ζαφειρόπουλου ήτον με τον Κανέλ. Δελιγιάννην, εκτός του Κωνσταντίνου Ζαφειροπούλου αδελφού του Αναγνώστη, όστις ήτον με τον αρχηγόν, διότι δεν εσυμφωνούσε με τον αδελφόν του…..”
Ο Φωτάκος, αγωνιστής του 21, υπασπιστής και γραμματέας του Κολοκοτρώνη, στο έργο του “Βίοι Πελοποννησίων Ανδρών” αναφέρει:
“ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΤΑΜΠΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
Ούτος κατήγετο εκ Βυτίνης. Yπηρέτησε δε πολιτικώς και στρατιωτικώς. Εγένετο μέλος της εφορείας των Τρικόρφων επί της προεδρείας του Κανέλου Δεληγιάννη. Ευρέθη δε εις πολλάς μάχας, και ιδίως εις την μάχην του Δερβενακίου κατά του Δράμαλη. Εφονεύθη εις την ατυχή μάχην των Τρικόρφων επί του Ιβραήμ πασά.
Η πολυμελής αύτη οικογένεια των Ταμπακοπούλων πολύ εχρησίμευσε κατά την επανάστασιν, και προ πάντων ο ιεροδιάκονος Ιωσήφ, ο γνωστός εις Αθήνας, και χρηματίσας ηγούμενος της μονής Καισαριανής, όστις επολέμησε κατά την πολιορκίαν της ακροπόλεως, και άφησε μνήμην της παληκαριάς του.
Από το έργο του Φωτάκου, αγωνιστή, υπασπιστή και γραμματέα του Κολοκοτρώνη "Βίοι Πελοποννησίων Ανδρών" :
"ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΛΟΓΙΩΤΑΤΟΣ
Ήτον από τον Βαλτεσινίκον. Εχρημάτισεν εις Τουρκικήν πολιτικήν υπηρεσίαν προ της επαναστάσεως, πλησίον του διερμηνέως του Πασά της Πελοποννήσου. Εφυλακίσθη και αυτός εντός της Τριπολιτσάς, μετά δε την άλωσιν διωρίσθη μέλος της εφορείας Καρυταίνης. Κατόπιν δε η Κυβέρνησις ενεπιστεύθη εις αυτόν τα πολεμοφόδια, δια να τα μοιράζῃ εις τα στρατόπεδα κατ᾿ αναλογίαν και κατ᾿ ανάγκην. Ετιμάτο δε και ηγαπάτο από όλους δια την ευθύτητα του.
Το 1827 παίρνει μεγάλες διαστάσεις ο κίνδυνος της υποταγής των κατοίκων κάποιων επαρχιών της Αχαϊας και της Ηλείας στον Ιμπραήμ. Η επανάσταση κινδυνεύει.
Ο Ιμπραήμ μοιράζει “μπουγιουρδιά” στα προσκυνημένα χωριά και ο γενικός αρχηγός Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και οι λοιποί καπεταναίοι αγωνίζονται διπλά. Να αντιμετωπίσουν τον Ιμπραήμ και να επαναφέρουν τους προσκυνημένους, με γνωστότερο τον Νενέκο που έχει περάσει στις δυνάμεις του εχθρού.
Στο πλευρό του Κολοκοτρώνη, όπως και στην συντριπτική πλειοφηφία των πολεμικών γεγονότων, βρίσκονται ο Δημητράκης Πλαπούτας και γιος του Γενναίος Κολοκοτρώνης μόλις 23 ετών, γενναίος πολεμιστής με στρατηγικές ικανότητες.
Μια πολύ ξεχωριστή μάχη τον Αύγουστο του 1821 που έμεινε ονομαστή λόγω της γράνας (τάφρου) που κατασκευάστηκε βάσει στρατηγικού σχεδίου του Κολοκοτρώνη στα περίχωρα της Τρίπολης για να αντιμετωπιστούν τα στρατιωτικά σώματα των Τούρκων που εξορμούσαν από τα φρούριο της Τρίπολης στις γύρω περιοχές σκοτώνοντας και αρπάζοντας τα πάντα από τα χέρια των κατοίκων.
Η μάχη ήταν νικηφόρα για τους Έλληνες, ενίσχυσε την πολιορκία της Τριπολιτσάς και οδήγησε στην κατάληψη της από τους Έλληνες ένα μήνα μετά.
Ο ίδιος ο Κολοκοτρώνης αφηγείται στ’ απομνημονεύματα του:
“...Μια ημέρα έμαθα από έναν Έλληνα ότι ο Κιαμίλμπεης ετοιμάζεται...να υπάγη εις την Κόρινθο και έμελλε ν’ απεράση από το Μύτικα……
Ο Νταγρές με 200 ανθρώπους ήτον εις τα Τσιπιανά και εις ταις ράχαις. Τότε τους έρρηξαν μερικά τουφέκια. Εκατέβηκαν και αυτοί, και τους επήρα και επήγα εις το χωρίον Λουκά. Έπειτα επήρα τους 200 του Νταγρέ και τους έβαλα εις το Μύτικα αντίκρυ εις την Καπνίστρα και έφκειασαν ταμπούρια. Κυττάζω την γην, και ήτον εύκολο να σκαφθή από του Μύτικα έως εις την πέρα μεριά της Καπνίστρας, όπου άφηκα τους στρατιώτας του Νταγρέ. Ήτον μακριά ένα μίλι, και το μισό ήτον γράνες αμπελιών. Τους λέγω: “Να φτειάσωμε μία γράνα εδώ”.
Χρόνια πολλά!
Ο μεγάλος ελευθερωτής Θ. Κολοκοτρώνης ζήτησε την βοήθεια της Παναγίας σε μια καίρια στιγμή στις αρχές της Επανάστασης, μετά τη μάχη της Καρύταινας, όταν οι Έλληνες δυσκολεύονταν να οργανωθούν σε στράτευμα.
“...έμεινα μόνος μου με το άλογο μου εις το Χρυσοβίτσι……
Έκατσα έως που εσκαπέτισαν με τα μπαϊράκια τους, απέ εκατέβηκα κάτου. Ήτον μία εκκλησιά εις τον δρόμον, (η Παναγία ‘ς το Χρυσοβίτσι), και το καθησιό μου ήτον οπού έκλαιγα την Ελλάς: “Παναγία μου, βόηθησε και τούτην την φορά τους Έλληνας δια να εμψυχωθούν!” και επήρα έναν δρόμο κατά την Πιάνα……....”.
Από το λόγο του Κολοκοτρώνη προς την νεολαία στην Πνύκα στις 13-11-1838:
“….πρέπει να φυλάξετε την πίστη σας, και να την στερεώσετε, διότι, όταν επιάσαμε τα άρματα, είπαμε πρώτα υπέρ Πίστεως και έπειτα υπέρ Πατρίδος...…...”
Αλλά και το δημοτικό τραγούδι πολύ παραστατικά δηλώνει τη θρησκευτικότητα του Κολοκοτρώνη και των άλλων κλεφτών και τον αγώνα τους για την πίστη και την πατρίδα.
“Λάμπουν τα χιόνια ‘ςτα βουνά και τα νερά ‘ςτους κάμπους
λάμπουν και ταλαφριά σπαθιά των Κολοκοτρωναίων.
‘Φόντας (όταν) πάνε ‘ςτην εκκλησιά, πάνε να προσκυνήσουν,
φορούν τα πόσια τα χρυσά, ταις ασημένιες πάλαις.
Φλωριά ρήχνουν ‘ςτην Παναγιά, φλωριά ρήχνουν ‘στους άγιους
και ‘ςτον αφέντη το Χριστό ταις ασημένιαις πάλαις
“Χριστέ μας, βλόγα τα σπαθιά, βλόγα μας και τα χέρια,
να λευτερώσωμ’ το ντουνιά ‘π’ τα τούρκικα τα χέρια”.
Βγαίνουν και πιάνουν το χορό ‘ςτης εκκλησιάς τ’ αλώνι….”(Δημοτική Ανθολογία-Μ. Λελέκου 1868)
Καλοκαίρι του 1827, 7ος χρόνος της Επανάστασης
Ο Αγώνας βρίσκεται σε κίνδυνο. Ο Ιμπραήμ “αλωνίζει” στην Πελοπόννησο από το 1825, έχοντας καταφέρει να τον προσκυνήσουν και να υποταχτούν πολλές περιοχές της Αχαϊας και της Ηλείας, οι δε Έλληνες αγωνιστές είναι αποκαμωμένοι, κυρίως από τις φοβερές ελλείψεις σε τρόφιμα και πολεμοφόδια.
“Αλωνίζει” όμως και ο γενικός αρχηγός, ο Γέρος του Μωριά, καθώς και πολλοί καπεταναίοι με τους πολεμιστές τους, αντιμετωπίζοντας σθεναρά τον Ιμπραήμ, εμψυχώνοντας τον αγωνιζόμενο λαό και διεκδικώντας με δραματικές εκκλήσεις τα απαραίτητα εφόδια από την κυβέρνηση.
“...δια την εκστρατείαν μου αναπόφευκτα τροφάς και πολεμοφόδια, αλλ’ όχι μόνον πρόβλεψιν καμμίαν δεν ίδον, αλλ’ ούτε αποκρίσεως καν ηξιώθην δια παρηγορίαν μου…....βεβαιούμαι, ότι έφθασαν και τροφαί και πολεμοφόδια σταλμένα από τους φιλανθρώπους φιλέλληνας της Ευρώπης δια τι δεν στέλνει; μη τάχα νομίζει, ότι τρώγονται αι πέτραι δια να ζήσουν συνερχόμενα τα στρατεύματα;….” Θ. Κολοκοτρώνης
Από τις ηρωικότερες και αγνότερες μορφές του ‘21, γιος του αγωνιστή Σταματέλου, εγκατεστημένου στο Τουρκολέκα Λεονταρίου και της Σοφίας Καρούζου, αδελφής της γυναίκας του Κολοκοτρώνη. Παντρεύτηκε την Αγγελίνα Μπαρμπιτσιώτη, κόρη του πρωτοκλέφτη Ζαχαριά.
Το 1816 οι Τούρκοι σκότωσαν τον πατέρα του, τον κουνιάδο του Αναγνώστη και τον μικρό του αδερφό Ιωάννη με μαρτυρικό τρόπο στην Μονεμβασιά.
Γαλουχημένος από μικρός στον αγώνα για την ελευθερία ζώντας ανάμεσα στις μεγαλύτερες οικογένειες κλεφτών του Μωριά και διψασμένος για δικαίωση των δικών του ανθρώπων, ήταν επόμενο να αγωνιστεί με πάθος και ηρωισμό. Διακρίθηκε στις μεγάλες μάχες της επανάστασης στο Λεβίδι, στο Βαλτέτσι, στα Δολιανά, στα Βέρβενα, στην άλωση της Τριπολιτσάς, στη διπλή μάχη στα Δερβενάκια και στο Αγιονόρι , στην Αράχωβα, κ.ά. και πήρε το προσωνύμιο “Τουρκοφάγος”.
Ο ίδιος αφηγείται:
Στις 28 Ιουλίου 1822 ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης στέλνει επιστολή στον Κολοκοτρώνη με πολύ ένθερμα λόγια για την θριαμβευτική νίκη στα Δερβενάκια, ενώ είχε διαφωνήσει με το σχέδιο του Κολοκοτρώνη,ευρισκόμενοι στο Κεφαλάρι του Άργους, εκτιμώντας ότι ο Δράμαλης θα προχωρήσει προς την Τριπολιτσά. Δεν υποστήριξε το σχέδιο του Γέρου και τον κατηγόρησε ότι πάει να γίνει κλέφτης στα βουνά, όπως στο παρελθόν.
Διηγείται ο Κολοκοτρώνης: “...Αναχώρισα ‘περ βίας να πιάσω το Δερβενάκι, από εκείθε ήμουν βέβαιος ότι θα περάσουν και όχι από την Τριπολιτζά….και ανεχώρησα και επήγα εις τον Άγιο Γεώργιο….”
Τον Ιούλιο του 1822 οι ελληνικές δυνάμεις με διάφορα στρατιωτικά σώματα υπό την αρχηγία των καπεταναίων της Πελοποννήσου και την γενική αρχηγία του Κολοκοτρώνη, προκειμένου να αντιμετωπίσουν την εισβολή του πολυάριθμου στρατού του Δράμαλη, έχουν καταλάβει νευραλγικά σημεία του Αργολικού κάμπου δίνοντας διάφορες μάχες πριν την μεγάλη μάχη στα Δερβενάκια και την συντριβή της στρατιάς του Δράμαλη, όπου θριάμβευσε η διορατικότητα και το πολεμικό σχέδιο του Κολοκοτρώνη για αντιμετώπιση του εχθρού στα στενά των Δερβενακίων, παρά την αντίθετη εκτίμηση άλλων καπεταναίων ότι ο Δράμαλης θα προχωρήσει προς την Τρίπολη.
Σε μια απ’ αυτές τις μάχες κινδύνευσε ο γορτύνιος στρατηγός Δημητράκης Πλαπούτας ή Κολιόπουλος.
Ιδού πως περιγράφει ο Μιχαήλ Οικονόμου, αγωνιστής και γραμματέας του Κολοκοτρώνη την εν λόγω σκηνή:
“….Απερχομένων δε των τε παρά της Διοικήσεως απεσταλμένων…..κατέβη εις αντάμωσιν του Κολιοπούλου(Δ.Πλαπούτα), Α. Κολοκοτρώνη, Δ. Δεληγιάννη και λοιπών, εις κάτω Μπέλεσι, στέρναις και Μαλανδρένι και εις έντευξιν ελθών μετ’ αυτών και τοποθετήσας, τον μεν Κολιόπουλον μετά του Δ.Δεληγιάννη εις το Β.Δ. πλησίον του Άργους χωρίον Σχοινοχώρι, και τινα άλλην θέσιν εκείσε, όπου και οδος προς Τρίπολιν δια Τουρνικίου και Πορτών. Δια των χωρίων Λιόντι και Γυμνοϊτικα διελθών κατήλθεν εις Άγιον Γεώργιον της Νεμέας…..
Δερβενάκια-Η νικηφόρα μάχη 26 Ιουλίου 1822 και η καταστροφή του Δράμαλη
Ο Κολοκοτρώνης μιλάει στο στράτευμα του λίγο πριν την μάχη
Μέγας ηγέτης, πολεμική ιδιοφυία, οξυδερκής, εμψυχωτής των πολεμιστών!
“...Αύριον αυτήν την στιγμήν θα σας ιδώ όλους με τ’ άρματα των Τούρκων, με τ’ άλογα τους, λαμπροφορεμένους με τα ρούχα τους....”
Ο Κολοκοτρώνης, απο τις αρχές Μαρτίου του 1822 πολιορκούσε με το στράτευμα του την Πάτρα με τους Α. Ζαϊμη, Κανέλο Δεληγιάννη, Πετιμεζαίους, Σέκερη, Λόντο. Στη συνέχεια κατέφθασε ο γιος του Γενναίος και ο Δημήτρης Πλαπούτας. Κατά την διάρκεια της πολιορκίας έστειλε μέρος του στρατού του με τον Γενναίο στην Δυτική Ελλάδα για βοήθεια και τον Πλαπούτα στην Καρύταινα για νέα στρατολόγηση. Συγχρόνως προέκυψαν διαφωνίες και διενέξεις με μέλη της διοίκησης (Βουλευτικό και Εκτελεστικό) για τον τρόπο δράσης, δόθηκαν αυστηρές εντολές στους στρατηγούς να προστρέξουν στην Ανατολική Ελλάδα υπό την απειλή του Δράμαλη, μη λαμβάνοντας υπόψη την στρατιωτική άποψη του Κολοκοτρώνη, με αποτέλεσμα να αποδυναμωθεί το στράτευμα του (έμεινε με 600) που πολιορκούσε την Πάτρα, λίγο πριν πέσει η πόλη, όπως λέει ο ίδιος ο Γέρος. Το επιτυχημένο πολεμικό έργο του Κολοκοτρώνη υποσκάπτεται διαρκώς από την τότε πολιτική ηγεσία(Κωλέτη-Μαυροκορδάτου), αλλ’ εκείνος πάντα σώζει την κατάσταση την κρίσιμη στιγμή. Επέστρεψε στην Καρύταινα και στην Τριπολιτσά για να συγκροτήσει νέο στράτευμα.
Η επαρχία της Καρύταινας ήταν περίπου η μετέπειτα επαρχία Γορτυνίας και λίγο μεγαλύτερη.
Ο κυριότερος αγωνιστής από τα Μαγούλιανα είναι ο γνωστός Φωτάκος που εκτός από πολεμιστής, υπασπιστής και γραμματέας του Θ. Κολοκοτρώνη πρόσφερε σπουδαίο έργο γράφοντας τα “Απομνημονεύματα”, την εξιστόρηση των γεγονότων όπως ό ίδιος τα έζησε.
