1825-1827 επιδρομές του Ιμπραήμ στη Πελοπόννησο-Τα σπήλαια καταφύγιο των Ελλήνων

Οι κάτοικοι της Πελοποννήσου, οι περισσότεροι κρυμμένοι στα σπήλαια, υποφέρουν από πολλά...και από την μεγάλη έλλειψη βασικών τροφών.
“….Οι κάτοικοι των ορεινών και πολλών ημιορεινών θέσεων είχον φθάσει εις τοιαύτην κατάστασιν αθλίαν, ώστε ήσαν άνθρωποι, και ουκ άνθρωποι. Επρασινομαυροκυτρίνιζον ως χαλκοί, και έγιναν ξηροί ως σκελετά και ελεεινά θεάματα, αλλά τις δύναται να πιστεύση ταύτα εξ εκείνων όσοι δεν τα είδον; ...“

Ο Αμβρόσιος Φραντζής  στο έργο του “Επιτομή της Ιστορίας της Αναγεννηθείσης Ελλάδος”, έκδ. 1839, περιγράφει τα δεινά των Ελλήνων με δραματικά λόγια:

“…..Αλλά μεταξύ τοιαύτης δεινής περιστάσεως τι πρώτον και τι ύστερον έπρεπε να διατηρήσουν οι δυστυχείς κάτοικοι της Πελοποννήσου; Τας αιχμαλωσίας των εχθρών, τας σφαγάς, τον κίνδυνον των ορεινών σπηλαίων, την γυμνότητα, την πενίαν κτλ, κτλ;…..”
“….Οι Πελοποννήσιοι Έλληνες ύστερον από την αποτυχίαν της εν Τρικόρφοις μάχης (την 8 Ιουλίου 1825) εφρόντισαν να οχυρωθώσιν εις διάφορα πεδινά και ορεινά σπήλαια, καθώς και εις τα έχοντα θέσεις οχυράς Μοναστήρια….εις διάφορα όρη δύσβατα και δασώδη….
Αλλά πανταχόθεν οι Έλληνες είχον σκοπιάς…., ώστε είτε τας γαίας εκαλλιέργουν, είτε εθέριζον τους δημητριακούς καρπούς, είτε τας αμπέλους των ετρύγων, ειδοποιούντο οι εργολάβοι ούτοι, και κατέφευγον εις τα ορεινά και οχυρά, αποφεύγοντες, όσον ενήν, την αιχμαλωσίαν και την σφαγήν των Οθωμανών. Τα δε σπήλαια και τας τρύπας, εις τα οποία είχον ησφαλισμένας τας οικογενείας των είναι μεγίστη φρίκη μόνον να τα θεωρή τις σήμερον, τα μεν δια το ύψος τα δε δια το βάθος (Η διάμετρος καθ’ ύψος τινών ορεινών Σπηλαίων έφθασε να ήναι 60-70 και 80 βήματα, και έκαστον αυτών να έχη τόσον πολλά στενοχωρημένην δίοδον, ώστε δύο άνθρωποι συνάμα δεν ήτο δυνατόν να εισέλθωσιν, άλλα δε πάλιν διάφορα εις το βάθος της γης κείμενα, ήσαν από 10, 15, 20 και 30 βήματα). Εις εκείνα δε τα οποία έκειντο εις το βάθος της γης εχρεώστουν αείποτε να φυλάττωσι τα στόμια της εισόδου 5 και 10 οπλοφόροι δια καμμίαν εχθρικήν αντίκρουσιν….

…...Οι δε  εις τας ορεινάς θέσεις, εις τα Σπήλαια, εις τας τρώγλας της γης, και εις τα δάση διαμένοντες Έλληνες έφθασαν εις τοιαύτην και τηλικαύτην ελεεινήν κατάστασιν εκ της υστερήσεως των τροφών, ώστε και βελάνια, και αγριάππια(αγκόριτζα), και φλοιάς δένδρων έφθασαν ν’ αλέθωσι δια των χειρομύλων, τα οποία ηνωμένα με ολίγον άλευρον αραβοσίτου, κριθής, ή και καλαμβοκίου, τα έψηνον, και κατεδάμαζον την απαρηγόρητον πείνα των

 (Οι κάτοικοι των ορεινών και πολλών ημιορεινών θέσεων είχον φθάσει εις τοιαύτην κατάστασιν αθλίαν, ώστε ήσαν άνθρωποι, και ουκ άνθρωποι. Επρασινομαυροκυτρίνιζον ως χαλκοί, και έγιναν ξηροί ως σκελετά και ελεεινά θεάματα, αλλά τις δύναται να πιστεύση ταύτα εξ εκείνων όσοι δεν τα είδον; Κανείς άλλος βέβαια, ει μη μόνον όσοι τα υπέφεραν συνηνωμένα με τον καύσωνα και με τον παγετόν. Αλλ’ οι μη υποστάντες, ή μη ιδόντες τα των Ελλήνων δεινά τοιούτοι τινες εισίν, οίτινες νομίζουσι ότι οι Έλληνες απέκτησαν ως χάριν την ελευθερίαν των από τας χείρας του δυνάστου, άλλοι δε πάλιν ακούοντες ταύτα λέγουσιν εις τους Έλληνας  “το χρέος σας εκάμετε”. Ναι, αλλά ας ίδωμεν σήμερον οποίοι εντρυφώσι τα αγαθά της πατρίδος αυτής ως ελευθερωθείσης με αίματα, και αιμοσταγείς υδρώτας, και ποίοι λοιμοκτονούνται απεριμμένοι και παρηγκωνισμένοι, ως να μη εφάνησαν ποτέ, ή να μη υπήρξαν σωτήρες ή συναγωνισταί της βασιλευομένης σήμερον Ελλάδος….)

Αλλά μ’ όλα ταύτα, και όσα άλλα παραλείποντα δεινά τα οποία υπέφερον οι Έλληνες  της Πελοποννήσου μεταξύ τριών ολόκληρων ετών εστάθη αδύνατον να κύψωσι τον αυχένα, και να δώσωσι την υποταγήν των εις τον Ιμπραχήμ πασσάν μ’ όσας και όσας λαμπράς υποσχέσεις τοις έδιδεν…..”