Δημοτικά τραγούδια και πανηγύρια

Εν όψει των πανηγυριών του καλοκαιριού σκέφτηκα να εκφράσω τις σκέψεις μου και του προβληματισμούς μου γύρω από τα δημοτικά μας τραγούδια και τον τρόπο που αποδίδονται από τους καλλιτέχνες του είδους αυτού. Δυστυχώς παρατηρείται το φαινόμενο, εδώ και πολλά χρόνια, να κακοποιείται βάναυσα το γνήσιο δημοτικό  τραγούδι που μας παρέδωσαν οι πρόγονοι μας.
(φωτό: Πανηγύρι Αγ. Τριάδα Σαρακίνι Ηραίας, παραδοσιακό συγκρότημα Παναγίώτη Μαυρέλια)

Θα γίνουν πανηγύρια και αυτό το καλοκαίρι στα χωριά μας και καλώς να γίνουν. Είναι αναπόσπαστο κομμάτι του λαϊκού μας πολιτισμού. Έχω την πεποίθηση όμως, ότι λίγοι από τους διοργανωτές ασχολούνται με τη ποιότητα της διασκέδασης που θα προσφέρουν τα συγκροτήματα που καλούν. Φαντάζομαι ότι πάνω-κάτω σ’ όλη την επαρχία γίνεται το ίδιο αλλά θα εκθέσω τις απόψεις μου πιο πολύ βασιζόμενη στην εμπειρία που έχω αποκομίσει από τη Πελοπόννησο.

Η Αρκαδία, αξίζει να σημειώσουμε, κρατάει ακόμα παραδοσιακά στοιχεία και δεν έχει αλλοιωθεί  σε μεγάλο βαθμό ο παραδοσιακός χαρακτήρας των πανηγυριών. Το φαινόμενο παρατηρείται περισσότερο στα μεγάλα χωριά της επαρχίας  και λιγότερο στα μικρά χωριά που έχουν λιγότερο γνωστά συγκροτήματα, πιο κοντά όμως στο παραδοσιακό τραγούδι.

Μερικοί καλλιτέχνες, ακόμα και μεγάλα ονόματα του χώρου, δεν δείχνουν κανένα σεβασμό στη ιδιαιτερότητα της μελωδίας του κάθε τόπου, στα λόγια των τραγουδιών και στο κόσμο που θέλει να χορέψει και να το χαρεί η ψυχούλα του. Έχει τύχει σε όλους μας νομίζω να βρεθούμε σ’ ένα τέτοιο πανηγύρι όπου έχουμε παρατηρήσει τα εξής κακόγουστα: Να ακούγεται μια μουσική θολούρα με εκείνο το κακόγουστο «έκο». Να τραγουδάει ο τραγουδιστής ένα συνονθύλευμα  τραγουδιών από όλη την Ελλάδα πάνω στην ίδια μελωδική γραμμή μαζί με αντολίτικα στοιχεία και συγχρόνως να πετσοκόβει τα λόγια των τραγουδιών χωρίς ίχνος σεβασμού. Να έχουν μπει όργανα στην ορχήστρα ξένα προς αυτό το είδος της μουσικής. Μέσα σ’ όλη αυτή τη κατάσταση κάποιοι χορεύουν ή υποτίθεται ότι χορεύουν περπατώντας, εκτός από τον πρώτο του χορού που μπορεί να κάνει δυο βήματα παραπάνω. Αυτό κατά τη γνώμη μου δεν είναι παραδοσιακό πανηγύρι. Είναι η μεταφορά των λεγόμενων «σκυλάδικων» των αστικών κέντρων, στην επαρχία. Έχουν κάνει μεγάλη ζημιά στο γνήσιο παραδοσιακό τραγούδι το οποίο έχει εξοστρακιστεί στο περιθώριο. Δεν είναι δυνατόν με τόση ποικιλία(στη μελωδία, στο ηχόχρωμα, στο στίχο) δημοτικών τραγουδιών που έχουμε στην Ελλάδα να φτάνουμε στο σημείο να τα ακούμε να τραγουδιούνται όλα με τον ίδιο τρόπο. Πρέπει να υπάρχει σεβασμός στη τοπική προέλευση του κάθε τραγουδιού.  

Βέβαια κάποιοι θα πουν: Τότε γιατί πάει ο κόσμος σ’ αυτά τα πανηγύρια;

Πιστεύω πρώτον, ότι όταν ακούγεται κάτι συνέχεια, έστω και κακόγουστο, συνηθίζεται από τον ακροατή και το αποδέχεται ειδικά αν δεν το ψάχνει ιδιαίτερα. Δεύτερον ποιος το λέει ότι δεν το συζητάνε οι άνθρωποι μεταξύ τους στα τραπέζια του πανηγυριού; Προσωπικά το έχω ακούσει πολλές φορές. Όμως, για συναισθηματικούς λόγους συμμετέχουν στο πανηγύρι του χωριού τους ή για να μην δείξουν ότι το σαμποτάρουν ή γιατί δεν έχουν άλλη επιλογή διασκέδασης στο χωριό. Ενδεχομένως θα πει κάποιος ότι δίνουμε πολλή σημασία στα πανηγύρια που είναι χαμηλού επιπέδου ψυχαγωγία. Κι όμως, νομίζω ότι τα πανηγύρια μπορούν να προσφέρουν καλής ποιότητας διασκέδαση με καλή αισθητική και ψυχαγωγία με την ευρεία έννοια.

Υπάρχει η άποψη σε κάποιους καλλιτέχνες ότι έχουν εξελίξει το παραδοσιακό τραγούδι και το έχουν κάνει σύγχρονο. Ας γράφουν τότε καινούρια τραγούδια να τα λένε σύγχρονα δημοτικά τραγούδια και ας αφήσουν τα παραδοσιακά έτσι όπως μας τα παρέδωσαν οι γονείς μας και οι παππούδες μας και θα επιλέξει ο καθένας ποια κατηγορία θα προτιμήσει αν και δεν νομίζω ότι μπορεί σήμερα να γραφτούν δημοτικά τραγούδια.

Η ζημιά έχει ξεκινήσει και από τα μέσα ενημέρωσης που προβάλλουν τέτοιους καλλιτέχνες και τους πλασάρουν ως κορυφές ενώ οι καθαρά παραδοσιακοί καλλιτέχνες δεν έχουν τέτοια τύχη εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις. Εξ αιτίας αυτής της συμπεριφοράς απογοητεύονται και δεν προσπαθούν περισσότερο, παρά μόνο λίγοι ρομαντικοί και «ψαγμένοι» που επιμένουν να σέβονται τη παράδοση έτσι όπως την κληρονομήσαμε.

Είναι στενάχωρο να ακούει κανείς το μοραΐτικο τραγούδι: «Θέλω να σκίσω τα βουνά με της ελιάς το φύλλο, να βρω πουλάκι γρήγορο να σου το παραγγείλω…..»-Τι μελωδία! Τι ποίηση! Τι λεβέντικο τσάμικο!- να τραγουδιέται  μακρόσυρτα και κλαψιάρικα  οι άνθρωποι δε να σέρνονται, αντί να χορεύουν με λεβεντιά και χάρη. Στερείται επίσης κάθε αισθητικής να τραγουδιέται το ποντιακό τραγούδι: «Στου παιδιού μου τη χαρά….», αφού έχει περάσει από σαράντα κύματα και το έχουν καταρρακώσει, σαν το τελευταίο σκυλάδικο  στα πανηγύρια της Γορτυνίας. Έλεος!

Όταν το μουσικό συγκρότημα θέλει να εντάξει στο πρόγραμμα του τραγούδια πολλών περιοχών της Ελλάδος καλύπτοντας όλα τα γούστα-είναι δύσκολο να τα αποδώσει σωστά-αλλά εν πάσει περιπτώσει ας προσπαθήσει να είναι κοντά στη μελωδία τους, διαφορετικά ας μη τα πει καθόλου.

Δεν μπορώ εδώ να μην αναφέρω ένα περιστατικό που έγινε πριν πολλά χρόνια με ένα συγγενή μου που ήρθε από την Αμερική ύστερα από μεγάλη απουσία από την Ελλάδα. Είχαμε πάει σ’ ένα  πανηγύρι της Ηραίας και έπαιζε ένα μουσικό συγκρότημα που ήταν ανεκτό σε μένα. Ο συγγενής μου το βρήκε απαράδεκτο γιατί είχε μείνει με τα ακούσματα τα παλιά. Εγώ προσπάθησα να του εξηγήσω ότι πλέον τα συγκροτήματα έχουν σχεδόν πανελλαδικό ρεπερτόριο και αναγκαστικά τα έχουν μπλέξει λίγο. Δεν τον έπεισα. Απογοητεύτηκε. Κατάλαβα όμως και κάτι άλλο. Εγώ που ήμουν εκ πεποιθήσεως λάτρης του γνήσιου δημοτικού τραγουδιού είχα αρχίσει να αποδέχομαι την νόθευση του.   

Επειδή στη σημερινή κοινωνία  δεν μπορούμε να βάλουμε απαγορεύσεις σ’ αυτά τα θέματα και ειδικά στην έκφραση των ανθρώπων-και  η διασκέδαση είναι μια έκφραση- αναπτύσσω σε τούτο εδώ το κείμενο την δική μου αντίθετη άποψη απλά, ως ένας άνθρωπος που αγαπάει τα δημοτικά τραγούδια όλης της Ελλάδας στην αυθεντική τους μορφή και περισσότερο της Αρκαδίας γιατί είναι ο τόπος μου, κάνω δε προτάσεις υποστηρίζοντας αυτή την άποψη.

Έχω βιώματα από το χωριό μου και από τους παλαιότερους, ως παιδί αφουγκραζόμουν  όλα τα δημοτικά τραγούδια που άκουγα και είχα ένα μεράκι γι’ αυτό, θαρρώ από την μέρα που γεννήθηκα. Έχουμε θησαυρό στην πολιτιστική μας παράδοση και είναι θαμμένος.

(φωτό: Παραδοσιακό πανηγύρι Αγ. Κωνσταντίνου στο χωριό Αράπηδες Ηραίας)

 Πιστεύω ότι οι πολιτιστικοί σύλλογοι έχουν μεγάλη ευθύνη αφού ο κύριος στόχος τους είναι η διάσωση και η διάδοση του πολιτισμού του κάθε τόπου που εκπροσωπούν.

 Πρέπει να καλλιεργούν στα μέλη τους συνείδηση της γνήσιας πολιτιστικής κληρονομιάς για να την μεταλαμπαδεύσουν με τη σειρά τους στις επόμενες γενιές. Επίσης να διοργανώνουν με προσοχή τις πολιτιστικές εκδηλώσεις τους, όπου νομίζω, πρέπει να έχουν τουλάχιστον ένα μέρος της εκδήλωσης με σοβαρή παρουσίαση(πληροφοριακά στοιχεία, γνήσια απόδοση κ.α.) των αντιπροσωπευτικών παραδοσιακών τραγουδιών της περιοχής του εν λόγω συλλόγου για ενημέρωση των θεατών και κατόπιν να συνεχίζουν με το δεύτερο μέρος που θα έχει χαρακτήρα διασκέδασης αλλά με ποιότητα. Αντιθέτως, έχω παρακολουθήσει εκδήλωση Αρκαδικού Συλλόγου όπου χόρευε το αρκαδικό χορευτικό συγκρότημα ενώ το μουσικό συγκρότημα έπαιζε τραγούδια από άλλη περιοχή και μάλιστα δεν ταίριαζαν και τα βήματα γιατί ο τραγουδιστής έκανε μακρόσυρτα «τραβήγματα» της φωνής, δηλαδή «ότι να ‘ναι». Μπαίνει βέβαια το ερώτημα που να βρεθούν πλέον τα καλά και γνήσια παραδοσιακά συγκροτήματα αφού αυτά σπανίζουν. Χρειάζεται λίγο ψάξιμο παραπάνω γιατί υπάρχουν, μόνο που δεν είναι προβεβλημένα. Επίσης μια λύση είναι οι σύλλογοι να φτιάχνουν δικά τους συγκροτήματα  εκπληρώνοντας έτσι και τους σκοπούς τους. Αυτή τη δυνατότητα βέβαια την έχουν οι μεγάλοι σύλλογοι που θα μπορούσαν να είχαν λειτουργήσει ως εκπαιδευτήρια νέων μουσικών και ερμηνευτών της αυθεντικής μουσικής παράδοσης η οποία προσδιορίζει τη πολιτιστική ταυτότητα του κάθε τόπου.

Οι διοργανωτές των πανηγυριών επίσης, ας είναι λίγο επιλεκτικοί ως προς τη ποιότητα του συγκροτήματος που επιλέγουν γιατί σ’ αυτή τη ζωή αξίζουν κι άλλα πράγματα εκτός από το χρήμα. Αξίζει ο πολιτισμός, η τοπική παράδοση, η αισθητική, η σωστή ψυχαγωγία……

Τα γνήσια δημοτικά τραγούδια εμπεριέχουν πηγαίο συναίσθημα, ποικίλη μελωδία, ξάστερο ήχο σαν το γάργαρο νερό της πηγής, άριστο ποιητικό κείμενο και προπάντων λεβεντιά. Δεν τους αξίζει να τα κακοποιούμε.

πατήστε εδώ για να ακούσετε δημοτικά τραγούδια της Αρκαδίας