Αποσπάσματα από τα κείμενα των απομνημονευματογράφων
Φώτιος Χρυσανθόπουλος ή Φωτάκος
“….Το εσπέρας μετά τον πόλεμον ο Κολοκοτρώνης έκαμε και άλλο γράμμα εις τους Πασιάδες και εις την φρουράν του Ναυπλίου ότι τώρα είναι καιρός να παραδοθούν, ενόσω είναι εις καλήν κατάστασιν και έχουν να φαν, και αν δεν θελήσουν να παραδοθούν θέλει τους περάσει εν στόματι μαχαίρας. Αυτό το έστειλεν εις τον Στάϊκον δια να το δώση εις τους Τούρκους. Αφού το γράμμα επήγεν εις το Ναύπλιον την ακόλουθον ημέραν (28 Νοεμβρίου) οι Τούρκοι του Παλαμηδίου όλοι οι αξιωματικοί από όλαις ταις Τάπιαις εκατέβηκαν κάτω την 29 Νοεμβρίου εις την πόλιν και έκαμαν με τους άλλους συνέλευσιν δια να απαντήσουν εις το γράμμα του Κολοκοτρώνη.
Επειδή δε ήταν αδύνατοι από την πείναν έμειναν όλοι και εκοιμήθηκαν κάτω δια ν’ αναβούν την ακόλουθον ημέρανεις το Παλαμήδι. Τούτο ο Στάϊκος ειδοποιήθη από δύο Τούρκους(α) ότι το Παλαμήδι είναι άδειο και χωρίς να χάση καιρόν ευθύς με ταις σκάλαις, ταις οποίαις είχεν, έπεσε μέσα με τους στρατιώτας του και το εκυρίευσε τα μεσάνυκτα της 29 προς τας 30 Νοεμβρίου, την νύκτα δηλ. του Αποστόλου Ανδρέου.
Αφού ο Στάϊκος εμβήκε μέσα και άρχισε τα κανόνια είδεν ο αρχιστράτηγος και εκατάλαβεν ότι οι Έλληνες επήραν το Παλαμήδι και ευθύς εξεκίνησε νύκτα δια τον Ναύπλιον και εις τον δρόμον απάντησε και τον απεσταλμένον του Στάϊκου με την χαροποιάν είδησιν.
(α) Πολιορκητής του Ναυπλίου ήτον παντοτεινός ο Στάϊκος Σταϊκόπουλος, ο δε Νικολός Σταματελόπουλος, ο Παππά Αρσένης, ο Νικήτας, ο Δημήτριος Τσόκρης επήγαιναν και εις άλλας θέσεις, ο δε Κανέλ. Δεληγιάννης, οι Μαυρομιχαλαίοι και άλλοι προσωρινώς εστάθησαν μετά την φυγήν του Δράμαλη από την Αργολίδα, εις την πολιορκία του Ναυπλίου…”
Απομνημονεύματα Κολοκοτρώνη- Γ. Τερτσέτης
“...Επειδή και είχαν αδυνατήση οι Τούρκοι εις τ’ Ανάπλι, είχα αφήκη πολλά ολίγους εκεί με τον Στάϊκο, και εβάσταγα τα Δερβενάκια δια να μην έρθουν βοήθεια από την Κόρινθο…...
Εμβήκαν τα μεσάνυκτα ξημερώνοντας του αγίου Ανδρέως. Έρρηξε κανόνια και εκατάλαβα ότι επήραν το Παλαμήδι. Εκαβάλλικα ευθύς, επήγαινα ‘ςτον δρόμο, απάντησα τον πεζοδρομο οπού έστελνε ο Στάϊκος δια να με δώση την είδησι. Ει το ορδί είχα αφήκη τον Πάνο, τον γενναίο, κτλ. Τον πεζοδρόμο τον έστειλα εις το στράτευμα δια να δώση την είδησιν και των άλλων….”
“….Όσο να πάγω εις το Παλαμήδι, ο Στάϊκος είχε το παστρέψη απο τους Τούρκους. Ανέβηκα εις το Παλαμήδι, ρήχνοντας οι εδικοί μας πενήντα κανόνια. Άμα επήγα, επρόσταξα και εγύρισαν τα κανόνια κατά τη χώραν και τον Ίτς Καλέ. Έστειλα εις την χώραν και είπαν των Τουρκών αρχηγών να έλθουν να ομιλήσωμε. Ήλθαν εις το Παλαμήδι οι μπέϊδες και ένας Αρβανίτης αρχηγός των Αρβανιτών. Τους είπα: “Τι κάμνετε τώρα; Να μου παραδώσετε όλα τα κάστρα και τα άρματα σας, και να σας γλυτώσω την ζωήν και τα παιδιά σας, να πάρετε δυό μόνον αλλαξαίς και να σας βαρκάρω εις καράβια ελληνικά, και να πάτε όπου θέλετε. Όταν μου δώσετε τα κλειδιά όλων των κάστρων και βάλω ανθρώπους μου, τότε σας δίδω στρατιώτας και σας συντροφεύουν και σας βαρκάρουν από τα Πέντε Αδέλφια”.
Ο Αρβανίτης λέγει: “Τα άρματα μας δεν τα δίδομε και θα πολεμήσωμε, θα κάψωμε την χώρα, και να μην αφήσωμε πέτρα εις την άλλην πέτρα”. Του απεκρίθηκα: “Βρε Αρβανίτη, τίνος τα λες αυτά; Ας πολεμήσωμε και μια φορά καβάλλα και τότε βλέπετε! Την χώρα αν την κάψετε, οι πρόγονοι μας την έφκειασαν, και πάλι την φκειάνουμε. Εσείς όμως θα σας ‘περάσωμε όλους από το σπαθί”.
Οι μπέϊδες με είπαν: “Μην τον ακούς αυτόν, διότι είναι εργένης, ας ερωτήση και ημάς οπου είμεθα φαμελίταις. Εμείς πάμε κάτω, κάμνομετο τραττάτο, το υπογράφομε και σας το στέλνομε με τα κλειδιά, και να μας δώκης το ίδιο από το μέρος σας και τον όρκον σου.”.
Έτσι εκατέβηκαν κάτω, έκαμαν συνέλευσι, υπόγραψαν την συνθήκη, και την έστειλαν με τα κλειδιά. Ο Αλή πασάς και άλλος ένας πασάς δεν υπόγραψαν, διατί εφοβούντο από τον Σουλτάνο, και εκείνους με σαραπέντε ψυχας τους εβάσταξα αιχμαλώτους του πολέμου.
Μετά του αγίου Ανδρέως τρεις τέσσερες ημέραις έστειλα στρατεύματα έπιασα τον Ίτς Καλέ, τα Πέντε Αδέλφια, του γιαλού, της ξηράς την τάπια και έστειλα ανθρώπους κ’ εμάζωναν τα πράγματα τα τούρκικα εις τα τζαμιά. Έγραψα να έρθουν από την Ύδρα και Σπέτσαις και έστειλαν καράβια. Το κάστρο το είχαν κλεισμένο δια να μη γενούν καταχρήσεις.
Εις τα φρούρια έστειλα από όλα α σώματα. Τους εμβαρκάρισα τους Τούρκους δια την Σμύρνην και έστειλε και η Γερουσία δια να παρευρεθούν εις την πτώσιν και εις τα λάφυρα. Τα καράβια τα έκαμα παζάρι 110000 γρόσια. Όσον πράγμα έμεινε το έβαλαν εις τα τζαμιά, το λοιπόν το άρπαξαν οι Έλληνες. Χρήματα μετρητά δεν ευρέθησαν, διότι τα είχαν εξοδεμένα δια ζωοτροφίας εις την πολιορκίαν. Ασημικά και σκουτικά ήσαν πολλά. Τους έδωσα ασημικά και σκουτικά δια τον ναύλον τους των καραβιών. Εις τρεις ημέραις εκατέβηκα από το Παλαμήδι εις του Αγά πασά τα σπίτια. Τα λάφυρα τα έβαλαν εις δημοπρασία, και κάθε επαρχία και τα νησιά επήραν το ανάλογον τους. Έτσι γλύτωσα και απ’ αυτήν την έγνοιαν του Αναπλιού.”
Ο λαϊκός ποιητής Τσοπανάκος (Παναγιώτης Κάλας), από την Δημητσάνα Γορτυνίας, υμνεί τον πορθητή του κάστρου του Παλαμηδιού Στάϊκο Σταϊκόπουλο από την Ζάτουνα Γορτυνίας στα "Άσματα Πολεμιστήρια":
“Στάϊκ’ ανδρείως πολεμείς,
το Παλαμήδ’ ελευθεροίς,
το επήρες με ρεσάλτο
ήλθε το καλό μαντάτο.
Βασίλεια ηπόρησαν,
πως οι Γραικοί ημπόρεσαν,
και έκαμαν ρεσάλτο
στο περίφημο το κάστρο.
Ο Στάϊκος ήτον η αρχή,
και μετ’ αυτόν οι τακτικοί,
νέος Επαμεινώνδας ‘φάνη,
φόρεςτε τον χρυσό ςτεφάνι.
Του Αγιανδρέου ήτονε,
που Έλληνες εμβήκανε,
της νυκτός ώρα ογδόη
Χαίρετε Έλληνες όλοι!
Από του Στάϊκου την ορμήν
Φεύγουν οι Τούρκοι σαν λαγοί,
Και τρυπώνουν ςτο Βαρούσι,
Κλαίουν και μοιρολογούσι.
Αναπλ’ Ανάπλι θαυμαστό,
π’ όλα τα κάστρα δυνατό,
Είδες των Γραικών ανδρείαν,
χωρίς αιματοχυσίαν!
Βουνά και κάμποι και πουλιά,
κηρύττουν την Ελευθεριά,
Βέβαια Ελευθερία
στων Ελλήνων τα παιδία.
Σήμερον έλαμψ’ ο Σταυρός,
γιατ’ αφανίζετ’ ο εχθρός
έλαμψε και η πατρίς μας
χαίρονται κ’ ο πρόγονοι μας…….
……….”
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου