Ο "Σωρός της Γριάς" και ο Μάρτης

Ο λαϊκός μύθος της Γριάς, που χλεύασε τον Μάρτη, είναι έντονα διαδεδομένος στην περιοχή της Γορτυνίας και ειδικότερα στα χωριά της ορεινής Ηραίας.   Όπως συνηθιζόταν τον παλιό καιρό, οι τσελιγκάδες περνούσαν τον χειμώνα στους κάμπους  για να προστατευτούν οι ίδιοι και προπαντός το κοπάδι τους από το κρύο και τα χιόνια.  Εκεί γεννούσαν τα ζώα τους και έθρεφαν τα μικρά τους πιο εύκολα. Την άνοιξη έπαιρναν τα γιδοπρόβατα καθώς και όλα τα υπάρχοντα τους  και ανηφόριζαν στα βουνά.  Επέλεγαν το κατάλληλο μέρος και έστηναν εκεί έναν πρόχειρο καταυλισμό, το στανοτόπι.  Σε μια τέτοια μετακόμιση αναφέρεται και ο λαϊκός μύθος της Γριάς. Τον Μάρτη μήνα (μάλλον βιάστηκε!) και μάλιστα στο τέλος του Μάρτη, ερχόμενη η Γριά  από τα πεδινά της Ηραίας ή της Ηλείας όπου υπήρχαν χειμερινά λειβάδια, ανέβαινε προς το χωριό Σέρβου Γορτυνίας και το βουνό Αρτοζήνος, όπου στήνονταν μεγάλα στανοτόπια.   Στην διαδρομή ο καιρός του Μάρτη την ξεγέλασε και σίγουρη όπως ήταν ότι ο χειμώνας πέρασε, αναφώνησε κοροϊδευτικά: 

 -Πριτς Μάρτη μου! Εγώ τα’ αρνοκάτσικα μου τάβγαλα! 

Τότε, ο Μάρτης θύμωσε (κατά το μύθο πάντοτε),
πήρε 2 μέρες από τον Φλεβάρη (εξ ου και Κουτσοφλέβαρος), και άστραψε και μπουμπούνισε και έριξε μπόρες δυνατές και χαλάζια. Περιφρόνησε την Φύση! Η Γριά μέσα στον χαλασμό, προκειμένου να γλυτώσει, χώθηκε κάτω από ένα λεβέτι. Απ’ όλη αυτή την καταιγίδα δεν κατάφερε να γλυτώσει το κοπάδι της.  Μαζί  μ’ εκείνη  όμως πλήρωσαν και όλοι οι υπόλοιποι. Μετέπειτα όλοι οι διερχόμενοι πετούσαν πέτρες στο συγκεκριμένο σημείο και αναφωνούσαν:

 -Ανάθεμα το Μάρτη! Ανάθεμα την Γριά!

Από τις πολλές πέτρες που πετούσαν σχηματίστηκε ένας μεγάλος σωρός, ο λεγόμενος  «Σωρός της Γριάς».  Ο λαϊκός μύθος δεν προσδιορίζει το ακριβές σημείο των όσων περιγράφει, και πως θα γινόταν άλλωστε αυτό αφού είναι ένας μύθος που πλάθεται από το λαό και προσθέτει ή αφαιρεί στοιχεία ανάλογα με τον αφηγητή. Άλλοι τοποθετούν το σημείο στην πλαγιά του βουνού Φρατζινέτα, ανάμεσα Σέρβου και οικισμού Αράπηδες και άλλοι στην πλαγιά του βουνού Αρτοζήνος. Επίσης μιλά και για τοποθεσία « Της Γριάς το Ανάθεμα» ή «Της Γριάς το Διάσελο».

Ο μύθος, πέρα από τα καμώματα του Μάρτη, εμπεριέχει χρήσιμα διδάγματα, αποστάγματα της λαϊκής σοφίας βγαλμένα μέσα από την εμπειρία και την καθημερινή παρατήρηση, δοσμένα μ’ ένα απλό λαϊκό τρόπο.  

Εις ανάμνηση του μύθου της Γριάς, στήθηκε το 2000 από τον πρώην Δήμο Ηραίας ένα απλό μνημείο, ένας σωρός από πέτρες, ο «Σωρός της Γριάς», δίπλα από το ιστορικό μνημείο της ανάμνησης της νικηφόρας μάχης των Ελλήνων εναντίον του Ιμπραήμ στις 10 Μαίου 1826. Έτσι στο σημείο εκείνο, στην πλαγιά του Αρτοζήνου τιμάται η ιστορία και η λαϊκή παράδοση.

Ευρίσκεται στο 10ο χιλ. περίπου του δρόμου Καρκαλού-Σέρβου του Δήμου Γορτυνίας στην Αρκαδία.

Τελειώνοντας, πάντα μέσα το πνεύμα του μύθου, να προσθέσουμε ότι, όσο κι αν άλλαξαν οι καιρικές συνθήκες λόγω κλιματικών αλλαγών κ.ά,. ο Μάρτης παραμένει ένας ασταθής μήνας από πλευράς καιρικών συνθηκών, κι εμείς έχουμε υποχρέωση να σεβόμαστε τα στοιχεία της φύσης, οπότε είναι χρήσιμες και οι λαϊκές παροιμίες:

«Μάρτης είναι, χάϊδα(γορτυνιακά) κάνει, πότε κλαίει και πότε γελάει!»

«Μην σε γελάσει ο Μάρτης το πρωί και χάσεις την ημέρα!»  ή

«Μην σε γελάσει ο Μάρτης το πρωί και χάσεις το μεροδούλι!»

«Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκάφτης!»

«Από Μάρτη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνα»

Κι επειδή τον Μάρτη ξεκινά δειλά-δειλά η άνοιξη από τα πεδινά ο λαός που ήταν κατά κύριο λόγο ξωμάχος  τον τραγούδησε:

«Πήρε ο Μάρτης δώδεκα……»