Το σπάρτο στην Αρκαδία

Όποιος είναι τυχερός και κάνει ένα ταξίδι αυτή την εποχή στην ορεινή Αρκαδία  θα νοιώσει την Άνοιξη σ’ όλο της το μεγαλείο. Η φύση θα τον αποζημιώσει δεόντως. Δεν χορταίνει το μάτι του επισκέπτη όταν θαυμάζει το γλυκό και λαμπερό κίτρινο του ανθισμένου σπάρτου που στολίζει τις πλαγιές των βουνών και τις άκρες των επαρχιακών δρόμων. 

Κατευθυνόμενος ο ταξιδιώτης προς τα χωριά της ορεινής Ηραίας Αρκαδίας  μπαίνει στο σκηνικό του ανθισμένου σπάρτου από το χωριό Καρκαλού και συνεχίζει στρίβοντας αριστερά για τη Δημητσάνα και στο «γεφύρι του Σαρά»(Λούσιος ποταμός) στρίβοντας δεξιά για το χωριό Σέρβου. Όσο ανεβαίνει ακολουθώντας τον επαρχιακό δρόμο που είναι ανηφορικός, τόσο βυθίζεται στην απόλαυση. Όταν φτάσει στις παρυφές του Αρτοζήνου και κοιτάξει ολόγυρα διαπιστώνει ότι το ανθισμένο σπάρτο είναι ο βασιλιάς  της περιοχής. Το καλύτερο που έχει να κάνει είναι να σταματήσει το αυτοκίνητο του, να περπατήσει λίγο και να θαυμάσει κάθε πλαγιά και κάθε ραχούλα μέχρι απέναντι στα Λαγκάδια.Η μυρωδιά του διάχυτη παντού. 

Το αποκορύφωμα της ομορφιάς  βρίσκεται κοντά στα χωριά Σέρβου και  Λυκούρεση όπου το κατακίτρινο λουλούδι του σπάρτου ενώνεται με το λευκό λουλούδι των ακακιών σε μια υπέροχη εικόνα της φύσης που μαγεύει τον επισκέπτη.

Ο σπάρτος στα παλιότερα χρόνια στην Αρκαδία:

Αυτός ο θάμνος στα παλιότερα χρόνια ήταν πολύ χρήσιμος στους κατοίκους. Μετά από κατάλληλη επεξεργασία των βλαστών του έφτιαχναν υφαντική ύλη, την οποία ύφαιναν και κατασκεύαζαν σακούλια, σακιά, «ματαράτσια» και χαλιά. Τα «ματαράτσια» ήταν μεγάλοι σάκοι τους οποίους γέμιζαν με ξεραμένα φύλλα  καλαμποκιού ή άχυρα βρώμης και τα χρησιμοποιούσαν ως στρώματα για να κοιμούνται. Επίσης τα «ματαράτσια» τα χρησιμοποιούσαν για να αποθηκεύουν σιτηρά. Τα χαλιά που έφτιαχναν τα έλεγαν «σαλαπλάδες». Κατά τη περίοδο της Κατοχής έφτιαχναν από το νήμα του σπάρτου ακόμα και ρούχα για να ντυθούν. Ότι κι αν κατασκεύαζαν από το νήμα του σπάρτου, ήταν ιδιαιτέρως ανθεκτικό.

Επεξεργασία του σπάρτου:
Η επεξεργασία του σπάρτου γινόταν με τον  τρόπο που θα περιγράψω στη συνέχεια: Πρώτο στάδιο ήταν το μάζεμα των πράσινων ιδιόμορφων μυτερών βλαστών του σπάρτου και το δέσιμο σε χερόβολα. Η εργασία αυτή γινόταν τον μήνα Αύγουστο. Λέγανε χαρακτηριστικά: «Θα πάμε να βγάλουμε σπάρτο». Κατόπιν, ξεκίναγαν «μπονόρα» (πολύ πρωί) και πήγαιναν, συνήθως κατά ομάδες, σε ρέμα με μπόλικο νερό, άναβαν φωτιά και  έβραζαν το σπάρτο μέσα σε λεβέτια για πολλές ώρες. Μετά το βράσιμο το τοποθετούσαν μέσα σε λίμνες  που κατασκεύαζαν στη κοίτη του ρέματος και το άφηναν εκεί για να μαλακώσει από 4 έως 10 ημέρες. Στο χωριό Σέρβου Ηραίας Αρκαδίας  παρασκεύαζαν μεγάλη ποσότητα σπάρτινης υφαντικής ύλης στα ρέματα(Κάκαβα, Γκερμάζι, Μπαμπιώτη κ.α.) γύρω από  το χωριό. Αφού μαλάκωνε το σπάρτο μέσα στο νερό,  το τοποθετούσαν πάνω σε μια πέτρα πλακοειδή και το χτυπούσαν με το κόπανο μέχρι να πάρει τη μορφή μαλλιού. Στη συνέχεια το έπλεναν και το στέγνωναν. Ύστερα το επεξεργαζόντουσαν όπως το μαλλί, δηλαδή το λανάριζαν, το έγνεθαν, το έβαφαν και το ύφαιναν. Όλα αυτά που περιέγραψα γινόντουσαν μέχρι τη δεκαετία του ’60. Από τότε και μετά οι κάτοικοι έφυγαν σιγά –σιγά προς τα αστικά κέντρα, η ζωή άλλαξε και η επεξεργασία του σπάρτου σταμάτησε. Αλλά τι μπορεί να πει κανείς για τον αγώνα εκείνων των ανθρώπων; Μόνο σεβασμό πρέπει να εκφράζουμε και να υποκλινόμαστε. Συνομιλώντας πρόσφατα με μια μεγάλη γυναίκα που είχε δουλέψει πολύ στην επεξεργασία του σπάρτου, μου είπε:

-Αχ παιδάκι μου! Η φτώχεια τέχνες μάθαινε και η αρχοντιά καμάρι!
Τότε θυμήθηκα  το αρχαίο ρητό: «Πενία τέχνας κατεργάζεται» και σκέφτηκα, ότι η αρχαία φιλοσοφία είναι σε πλήρη ταύτιση με τη λαϊκή ελληνική φιλοσοφία. Αλήθεια! Πως έφτασα από την ανοιξιάτικη εικόνα του σπάρτου στην Αρκαδία, μέχρι την αρχαία ελληνική φιλοσοφία; Δεν ξέρω να απαντήσω!  Έκανα απλώς ένα ταξίδι.

Εγκυκλοπαιδικά: Το σπάρτο είναι το μοναδικό φυτό της τάξης χεδρωπά, της οικογένειας ψυχανθή και είναι ιθαγενές  των παραμεσόγειων χωρών και των Κανάριων Νήσων. Είναι θάμνος με βλαστούς λεπτούς, ύψους 3μ., με λιγοστά φύλλα και κίτρινα εύοσμα άνθη. Φυτό καλλωπιστικό και φαρμακευτικό.(Εγκυκλοπαίδεια Υδρία).