Απαγχονισμός πατριάρχη Γρηγορίου του Ε' και σφαγές στην Πόλη

10 Απριλίου 1821, Κωνσταντινούπολη, ημέρα του Πάσχα- Ο απαγχονισμός του πατριάρχη Γρηγορίου του Ε’, του καταγόμενου από την Δημητσάνα Γορτυνίας.
 Λίγες μέρες μετά την έκρηξη της Επανάστασης “…..καθ’ όλα τα μέρη της Κωνσταντινουπόλεως η γη βάφεται με τα εκχυνόμενα αίματα αρχιερέων, επισκόπων, εξάρχων, ιερέων, προτοσυγκέλων, διακόνων, και παντός βαθμού κληρικών, προκρίτων τε και εμπόρων, και πλήθους τυχόντων χριστιανών πάσης ηλικίας και τάξεως, και εις την Κωνσταντινούπολιν εφονεύθησαν πλέον ή δέκα χιλιάδες άνθρωποι...”.  

Μεταξύ αυτών και ο Δημήτριος Παπαρρηγόπουλος, τραπεζίτης και πρόκριτος, πατέρας του ιστορικού Κων/νου Παπαρρηγόπουλου, από Βυτίνα καταγόμενος, καθώς και μέλη της οικογένειας του: “...τον γαμβρόν του Δημητρίου Παπαρρηγοπούλου Δημήτριον Σκαναβήν, τον αδελφόν Ιωάννην και τον δεύτερον υιόν του Παπαρρηγοπούλου Μιχαήλ…..”

 

 
Γράφει ο Νικόλαος Σπηλιάδης:

“...Την δε Κυριακήν της του Χριστού αναστάσεως, αφ ού ιερούργησε και παρεκάλεσε τον αναστάντα Θεόν να σώση τον λαόν του, νίκας δωρούμενος τοις Χριστιανοίς κατά των Τούρκων, προσκαλειται εις του μεγάλου Βιζύρου, αλλ’ απάγεται εις την ειρκτήν, και εν ταυτώ κατά διαταγήν του Σουλτάνου, εκλέγεται Πατριάρχης ο Πεισιδίας Ευγένιος Φιλιππουπολίτης. Ο δε μέγας Βιζύρης Μπενδερλή Αλή πασιάς διατάττεται να ενεργήση την εις θάνατον καταδίκην του Γρηγορίου, καθ’ όν καιρόν ήθελε φθάσει ο διάδοχος του εις το Πατριαρχείον, όθεν, εν ω ήλθεν ούτος με την συνειθισμένην παράταξιν, φέρεται ο ογδοηκοντούτης μεγαλομάρτυς Γρηγόριος υπό του μεγαλου Βιζύρου συνοδευομένου με δύω χιλιάδας γενιτσάρους, και απαγχονίζεται εςι την θύραν του Πατριαρχείου. Αφίνεται δ’ ο νεκρός αυτού κρεμάμενος τρεις ημέρας εις την αγχόνην, και έπειτα παραδίδεται εις τους εβραίους, οι οποίοι τον σύρουσι δια των ποδών και τον ρίπτουσιν εις την θάλασσαν. Χριστιανοί δε παρατηρούντες εις τον Κεράτειον κόλπον, ανακαλύπτουσι το άγιον λείψανον, και ναύται μέλλοντες να πλεύσωσιν εις τον Εύξεινον Πόντον με τον πλοίαρχον Νικολέτον Σκλάβον Κεφαλλήνα το έλκουσι πλησίον του πλοίου των, το καλύπτουσι με ψίαθον, το φυλάττουσι, την νύκτα το επαίρουσι και το φέρουσιν εις Οδησσόν, όπου πλήθος Ελλήνων τε και Ρώσων τρέχουσι πανταχόθεν και κατασπάζονται τους αγίους του πόδας, και εκ διαταγής του Αυτοκράτορος το ενταφιάζουσι μ’ όλας τας τιμάς. Την αυτήν ημέραν παραδίδονται ωσαυτως εις την αγχόνην, ο μεν Εφέσου εις το ιχυθοπωλείον της Κωνσταντινουπόλεως, ο δε Νικομηδείας, αν και εξέπνευσεν εν ώ απήγετο, εις το Παρμακκαπουσού, ο δ’ Αγχιάλου εις τον Γαλατάν, και μένουσιν τέσσαρες εις την ειρκτήν, δια να βασανίζωνται άχρις ότου λάβωσι τον αυτόν θάνατον επομένως. Εν ταυτώ εφονεύθησαν ο πρωτοσύγκελος του Εφέσου, τρεις εφημέριοι του Πατριαρχείου και πολλοί άλλοι ιερείς. Ο δ’ εν Ανδριανουπόλει πρώην Πατριάρχης Κύριλλος  παραδίδεται ωσαύτως αυθημερόν εις την αγχόνην. Τότε έγειναν παρατηρήσεις από τους πρέσβεις των Χριστιανικών Δυνάμεων δια τον φόνον των πατριαρχών και αρχιερέων εις τον Σουλτάνον, και αυτός αποκρίνεται ότι, “ως κυριάρχης απόλυτος και ανεξάρτητος δεν δίδει λόγον της διαγωγής του εις κανένα, ενόμισε δε ότι ηδύνατο να τιμωρήση, και ετιμώρησεν υπηκόους του συνομώσαντας κατά της εξουσίας του, την οποίαν έλαβεν από τον Θεόν, και εις τον Θεόν οφείλει να δώση λόγον των πράξεων του”
και αλλάσσει τον Βιζύρην, αλλ’ εξακολουθεί το αυτό σύστημα, φονεύων και καταστρέφων τους χριστιανούς, και καθ’ όλα τα μέρη της Κωνσταντινουπόλεως η γη βάφεται με τα εκχυνόμενα αίματα αρχιερέων, επισκόπων, εξάρχων, ιερέων, προτοσυγκέλων, διακόνων, και παντός βαθμού κληρικών, προκρίτων τε και εμπόρων, και πλήθους τυχόντων χριστιανών πάσης ηλικίας και τάξεως, και εις την Κωνσταντινούπολιν εφονεύθησαν πλέον ή δέκα χιλιάδες άνθρωποι...”. 

Ο απαγχονισμός του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε' στην Κωνσταντινούπολη. Έργο του Νικηφόρου Λύτρα

Γράφει ο Αμβρόσιος Φραντζής:

“...Ούτω δε παρήλθε σχεδόν εκείνη η μεγάλη τεσσαρακοστή, μεταξύ της οποίας εκαρατομήθησαν πρώτος, ο μέγας Λογοθέτης Θεόδωρος, ο Μιχαήλ Μάνος (ο χρηματήσας διερμηνεύς του στόλου) την δε δευτέραν της μεγάλης εβδομάδος των παθών, εκαρατομήθη ο διερμηνεύς της Πόρτας Κωνσταντίνος Μουρούζης, και ο αυτάδελφος του Νικόλαος Μουρούζης (διερμηνεύς ων τότε του στόλου), απηγχονίσθη ο Δημήτρης ΠαπαΡηγόπουλος  Πελοποννήσιος (ως έχων σχεσεις και με την Πελοπόννησον, και με την της Βλαχίας Ηγεμονίαν), και εις των Φαναριωτών Α. Μαυροκορ. Εις το μέγαν ρεύμα (ως ύποπτος και αυτός, διότι κατά δυστυχίαν είχον ευρεθή εις το προαύλιον της οικίας του μερικά κανόνια εμπορικών πλοίων..), ο θάνατος δε των περί ων ο λόγος, και μάλιστα των δύο πρώτων, έφερεν εις απόγνωσιν τον Πατριάρχην, ώστε περιέμενε από στιγμής εις στιγμήν τον θάνατον, ερωτών συνεχώς τους περί αυτόν. “Ποίος είναι άρα ο γλυκύτερος θάνατος; ο δια της αγχόνης, ή ο δια του ξίφους;”, μ’ όλα δε ταύτα ενεθάρρυνε πολλούς, ηύχετο την ανόρθωσιν του έθνους, και την καταστροφήν του τυραννικού κράτους, έλεγε περί αυτού  “συμφέρει υπέρ του λαού ένα απολέσθαι”. 

 Τουρκικές θηριωδίες εις βάρος χριστιανών: Απαγχονισμοί ιερέων και σφαγές αμάχων. Γεννάδειος Βιβλιοθήκη

Γράφει ο Ιωάννης Φιλήμων:

“...Μετά του ανθηροτέρου μέρους της ελληνικής κοινωνίας περιλαμβάνονται ήδη οι πλείους εκ των κατωτέρων τάξεων. Προς τας σφαγάς και τας απαγχονίσεις προσετέθησαν από της 6 μεχρι της 30 μαϊου και οι πνιγμοναί, μη επαρκούντων πλέον των δημίων. Μέχρι των πεντακοσίων παντοπώλας και βουτυροπώλας Πελοποννησίους επιβιβάσας εν πλοίοις ο τύραννος, ως εξορίστους δήθεν πεμπομένους εις την Ανατολήν, απέπνιξεν εν τη θαλάσση προ της Νικομηδείας (Σμήτης). Δια δευτέρας ωσαύτως επιβιβάσεως απέπνιξε συλλέξας υπέρ τους διακοσίους Πελοποννησίους, Ρουμελιώτας, Αιγαιοπελαγίτας και Κρήτας. Κατ’ ιδίαν δε απεκεφάλισε τον υπέργηρον αρχιερέα Μυριοφύτου, τον Κωνσταντίνον Γεράκην χάτμανον (τυφλωθέντα μάλιστα), τον γαμβρόν του Δημητρίου Παπαρρηγοπούλου Δημήτριον Σκαναβήν, τον αδελφόν Ιωάννην και τον δεύτερον υιόν του Παπαρρηγοπούλου Μιχαήλ, τον Χατσή Πανανόν, τον Μισέρ Θεοδόσιον, τον Δημήτριον Σαρήν, τους δύο υιούς του Ιορδανάκη, εξ πρωτίστους της Σμύρνης…..Τις δε δύναται επαριθμήσαι τους ριφθέντας εν ταις ειρκταίς; …...Το εκλεκτόν της χειρός του Υψίστου δημιούργημα, η Κωνσταντινούπολις  μετεβλήθη πράγματι εις αποτρόπαιον σφαγείο ανθρώπων, και τούτων Χριστιανών, και τούτων άοπλων και ησύχων...”