Η Έξοδος του Μεσολογγίου

Γράφει ο αγωνιστής και ιστορικός Μιχ. Οικονόμου

“...τη νύκτα της 10 Απριλίου τοποθετήσαντες επί των προς μεσημβρίαν τάφρων τας επί τούτω προετοιμασθείσας τέσσερας ξυλίνας γεφύρας ήσαν έτοιμοι να εκπορευθώσιν καθ’ ον χρόνον οι οπλαρχηγοί προώρισαν. Αλλά και εν τούτω η εχθρα τυχη, η Ιουδαϊκή μοχθηρία, επεβουλεύθη αυτούς. Μοχθηρός τις και φιλόζωος ξένος (Βούλγαρος, ως ελέχθη τότε) αυτομόλος εις τους Τούρκους γενόμενος, δια να εξαγοράση την εαυτού σωτηρίαν δια του θανάτου πάντων των τέως συναγωνιστών του ηρώων, και εξασφαλίση αυτήν, προσελθών εις τους εχθρούς άνευ καταναγκασμού τινος επρόδωκεν εις αυτους το μελετηθέν περί της εξόδου σχέδιον... 

 

 

...Όθεν, αφού προηγουμένως οι εξελευσόμενοι πάντες εξεπλήρωσαν τα τε θρησκευτικά προς θάνατον καθήκοντα και τον τελευταίον προς τους συγγενείς ασπασμόν, του σημείου της κινήσεως δοθέντος, σταυροποιησάμενοι και την θείαν επικαλεσάμενοι αντίληψιν έκαμαν αρχήν της εξόδου την 2 ώραν μετά το μεσονύκτιον υπό το φως της σελήνης, αθρόοι μεν και καθ’ ην οι οπλαρχηγοί παρήγγειλαν τάξιν, αλλά κίνησις βιαστική πλήθους περιλαμβάνοντος γυναίκας, μητέρας μετά μικρών τέκνων, και παιδίων(διότι και τοιούτοι αν και ασθενέστεροι, παρά τοις δυνατοίς ηκολούθησαν τον εν εξόδω προτιμήσαντες θάνατον) και άλλων αποχωριζομένων δια παντός από των φιλτάτων, και δη προς τον θάνατον…..

 

Όθεν  μόλις προσελθώντων των πλειόνων….σφοδρός εξερράγη αίφνης πυροβολισμός κατ’ αυτών και ακατάπαυστος από των ενεδρευόντων εχθρών. Και όμως ουδόλως ούτοι δειλιασαντε εκ τούτου εμπροός διαταξάντων των οπλαρχηγών, προέβαινον μεταξύ του θανάτου πυροβολούμενοι και πυροβολούντες. ….μετά δε ημισείας ώρας τοιαύτην πορείαν, ενέπεσον εις το περιμένον αυτούς  ιππικόν του εχθρού, διαπορευθέντες δε και εν μέσω τούτου ευτάκτως και αδιαταράκτως ...έφθασαν εις τους πρόποδας του Ζυγού οι σωθέντες, αντί δε και εκεί ν’ απαντήσουν την έξωθεν προσεπικληθείσαν επικουρίαν, τότε δη απήντησαν φοβερώτερους εχθρους τους υπό τον Μουστάμπεην Αλβανούς ...υφ ων και κατεδιώχθησαν…...οι διασωθέντες επορεύθησαν εις την Δερβέκισταν…...εκεί δε διημερεύσαντες  , την επαύριον μετέβησαν εις Πλάτανον ...και εκείθεν εις Σάλωνα…..

 

....ηριθμήθησαν δ’ εκ της φρουράς σωθέντες εις 1.300, εν τη εξόδω υπολογιζόμενοι εςι 2.500 πλείσται δε και γυναίκες και παιδία εκ των παρακολουθούντων απώλοντο. Ιδίως κατά την εξοδον ταύτην πορείαν εφονεύθησαν γνωστοί, ο Ιω. Παππαδιαμαντόπουλος μέλος της διευθυνούσης τα της Δυτ. Ελλάδος  Διοικ. Επιτροπής,...ο Ραζικότσικας, εις εκ των προκρίτων, οι οπλαρχηγοί Στουρνάρης και Σιαδημας, ο Κ.Τρικούπης, ο ικανώτατος Μηχανικός ή οχυρωματικός Κοκκίνης, ο τόσον θαυμασίως επί τοσούτον δια της επιστήμης και εν μέσω τοσούτων κινδύνων υπερασπίσας το Μεσολόγγι, και ο ελεβτός Μέγερ, συντάκτης των Ελλην. Χρονικών…….

...εν δε τη πόλει, από της 11 διασπαρέντες οι εχθροί προς σφαγάς και αιχμαλωσίας των ζώντων...εύρον εις πολλά μέρη γενναίας αντιστάσεις. Πρώτη η υπό το προτείχισμα Μπότσαρη πυριταποθήκη… πολλούς των εχθρών κατέστρεψε….ιδίως ο γέρων Καψάλης, ο οποίος προπέμψας τον υιόν του εις έξοδον….συναγωγών πολλούς γέροντας, ανικάνους και ασθενείς…..παρηγορήσας και ενθαρρύνας αυτούς προς τον θάνατον….αυτός ο ίδιος διέδωκεν εις την πυρίτιδα το πυρ…..διαδίδετο το πυρ και ανετινάσσοντο εις τον αέρα ομού με εχθρούς εφορμώντας, φονευμένων πολλών και εκ των έξω και πέριξ. Την 12 εξετινάχθη ωσαύτως και ο εν τω νησιδίω ανεμόμυλος, εν ω ήτο τεταμιευμένη μεγάλη πυρίτιδος ποσότης. Ο δε γενναίος επίσκοπος Ιωσήφ, προθέμενος μεν να συνεξέλθη, αλλά μη προφθάσας…..περικυκλωθείς και πυρ δους ει την πυρίτιδα εκάη….”