Δάφνη και βάγια

Τη Κυριακή των Βαΐων, η Ορθόδοξη Εκκλησία γιορτάζει την πανηγυρική είσοδο του Ιησού στα Ιεροσόλυμα. Ο λαός, του επεφύλαξε βασιλική υποδοχή, στρώνοντας το δρόμο του με βάϊα ή βάγια, δηλαδή κλαδιά φοινίκων(βάγια=κλαδιά στα εβραϊκά), ενώ Εκείνος είχε επιλέξει μια ταπεινή είσοδο πάνω σ’ ένα γαϊδουράκι.

Στην Ελλάδα έχει καθιερωθεί το εκκλησιαστικό έθιμο, όπου  οι εκκλησιές στολίζονται με βάγια, τα οποία ευλογούνται κατά τη διάρκεια της θείας λειτουργίας και  μοιράζονται στους πιστούς. Τα βάγια, στο τόπο μας είναι τα κλαδιά της δάφνης και στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας το δέντρο- ή θάμνος κάποιες φορές- δάφνη  ονομάζεται βάγια(( π.χ. Αρκαδία). Δεν είναι τυχαίο που επελέγη η δάφνη ή βάγια στο στολισμό των εκκλησιών για την εορταστική αναπαράσταση της θριαμβευτικής εισόδου του Ιησού στα Ιεροσόλυμα, όπως επίσης και κάθε φορά που πανηγυρίζει κάποιος ναός όπου στολίζεται η είσοδος ή τα παράθυρα του με κλαδιά δάφνης.
Η δάφνη, ήταν από αρχαιοτάτων χρόνων το σύμβολο της δόξας, της τιμής, της νίκης και του θριάμβου. Με κλαδιά δάφνης στεφάνωναν τους ιερείς του μαντείου των Δελφών, τους νικητές των πολέμων και τους ονομαστούς άνδρες όπως ποιητές, καλλιτέχνες, επιστήμονες κ.λ.π.  Η Πυθία, ιέρεια του Μαντείου των Δελφών, μασούσε φύλλα δάφνης, από το ιερό δέντρο που φύτρωνε δίπλα στον Τρίποδα, προκειμένου να δώσει το χρησμό της.

Μέχρι τις μέρες μας, τιμούμε και υμνούμε τους ήρωες και τους αγωνιστές, που δοξάζονται στους ωραίους αγώνες για τα ευγενή ανθρώπινα ιδανικά και προ παντός για τη Πατρίδα και την Ελευθερία,  με δαφνοστολισμό, με κατάθεση δάφνινων στεφανιών στους ανδριάντες και στα μνημεία τους. Σχετικές με τη δόξα και τη δάφνη είναι οι φράσεις : «έδρεψε δάφνες», «αναπαύεται στις δάφνες του». Είναι ένα δέντρο λοιπόν που κατέχει ξεχωριστή θέση στην χλωρίδα του τόπου μας, αφού συνδέεται συμβολικά με υψηλές ανθρώπινες αξίες.
Στα προγενέστερα χρόνια, που ετελούντο παραδοσιακοί γάμοι στα χωριά, η βάγια είχε ξεχωριστή θέση. Μια παρέα γυναικών που ανήκε στη πλευρά της νύφης, πήγαινε στις ρεματιές και στα πλάγια των βουνών τραγουδώντας, κουβαλούσε κλαδιά βάγιας στο σπίτι και ύστερα γέμιζε μ’ αυτά τα προικιά της νύφης(προσκέφαλα, μαξιλάρια, ματαράτσια, κ.λπ.) για να είναι πιο έμφανίσιμα  τη μέρα που θα τα έπαιρνε το συμπεθεριό του γαμπρού. Με  δόξα και τιμή και με τη συνοδεία βάγιας απαιτούσε το λαϊκό έθιμο την ιεροτελεστία του γάμου.(έθιμο από την  Αρκαδία).
 Έχει όμως και πρακτική χρησιμότητα αφού τα φύλλα του αποτελούν καρύκευμα στη μαγειρική, πρώτη ύλη παραγωγής αιθέριων ελαίων και οι μικροί καρποί του πρώτη ύλη παραγωγής δαφνέλαιου που χρησιμοποιούνται στη συνέχεια στην αρωματοποιία  και φαρμακευτική.
Με το όνομα Δάφνη συναντούμε συναντάμε πολλά χωριά σ’ όλη την Ελλάδα, όπως και  γυναίκες που φέρουν τα ονόματα Δάφνη και Βάγια.

Ο μύθος της Δάφνης

Στο σημείο αυτό δεν μπορεί κανείς να μην αναφερθεί στον αρχαίο μύθο της Δάφνης.

Η Δάφνη ήταν μια πανέμορφη νύμφη του δάσους, κόρη της θεάς Γαίας και του ποταμού Λάδωνα. Όλα τα παλικάρια  και τα βασιλόπουλα είχαν μαγευτεί από την ομορφιά της και ήθελαν τη συντροφιά της. Εκείνη όμως  προτιμούσε να παίζει με τις άλλες νύμφες και τις νεράιδες στα δάση.

Ένα από τα βασιλόπουλα, ο Λεύκιππος, γιος του βασιλιά της Αρκαδίας Οινομάου, για να χαρεί τη συντροφιά της Δάφνης, φόρεσε γυναικεία ρούχα και έτσι κέρδισε τη φιλία της. Ο θεός Απόλλωνας, ζήλεψε και ειδοποίησε τη Δάφνη για το τέχνασμα του Λεύκιππου. Τότε η Δάφνη μαζί με τις φίλες της, οργίστηκαν που τις ξεγέλασε και τον τιμώρησαν με θάνατο. Ο Απόλλωνας, αφού έβγαλε από τη μέση τον Λεύκιππο, εκδήλωσε και τις πραγματικές προθέσεις του, που ήταν η συντροφιά της Δάφνης. Η αγνή και περήφανη Δάφνη κατάλαβε την υστεροβουλία του Απόλλωνα, θέλησε να τον αποφύγει και έφυγε τρέχοντας στο δάσος. Αλλά ο θεός, πιο γοργοπόδαρος,  την έφτασε.
-Μητέρα Γη, φώναξε η πεντάμορφη νύμφη, προστάτεψε με από τα χέρια του Απόλλωνα, που δε σέβεται τη θέληση μου.
Τότε η θεά Γη άνοιξε ξαφνικά τα χωμάτινα σπλάχνα της και εξαφάνισε τη κόρη της  Δάφνη. Την ίδια στιγμή στη θέση εκείνη φύτρωσε ένα δέντρο. Απαρηγόρητος ο Απόλλωνας έκοψε ένα τρυφερό κλαδί και στόλισε μ’ αυτό το κεφάλι του. Από τότε το κλαδί της Δάφνης, όπως ονομάστηκε το δέντρο, έμεινε σύμβολο του θεού που επονομάστηκε Δαφναίος.  Προς τιμήν του ετελούντο γιορτές που ονομάζονταν Δαφνηφόρια.    (πηγή:εγκυκλ.Α.Μεταξά).

Σημ. Με αφορμή τη Κυριακή των Βαΐων, που είναι σήμερα, φτάσαμε μέχρι την αρχαιότητα, αναζητώντας την ιστορία του δέντρου δάφνη ή βάγια όπως αποκαλείται σε πολλές περιοχές, που κατείχε και εξακολουθεί να κατέχει μια ξεχωριστή θέση  στη φύση.