1912-2012 100 Χρόνια από τους Βαλκανικούς Πολέμους

 

  

Παρουσίαση του βιβλίου

 των Γιάννη και Διονύση Γκιώνη:

 Η ΑΦΗΓΗΣΗ ΕΝΟΣ ΜΑΧΗΤΗ

 «Από το ημερολόγιο του Ευθ. Κατσιάπη,

Στρατιώτη των Βαλκανικών Πολέμων 1912 – 1913»

   



                                                  

                                                                                                                                                                                                                       

Γράφει ο Βασίλειος Κων/ντή Σχίζας

 Εντυπωσιακή ήταν η εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της 31^ης Οκτωβρίου ε.έ. στο κατάμεστο από Γορτύνιους, Πνευματικό Κέντρο «Μελίνα Μερκούρη», του Δήμου Ιλίου, όπου έγινε η παρουσίαση του βιβλίου  : « Η ΑΦΗΓΗΣΗ ΕΝΟΣ ΜΑΧΗΤΗ. Το ημερολόγιο του Ευθ. Κατσιάπη, Στρατιώτη των Βαλκανικών Πολέμων 1912 – 1913», των καθηγητών  Γιάννη Γκιώνη και του γιου του Διονυσίου, (από το Ψάρι Ηραίας Γορτυνίας).

 Στιγμιότυπο από την  αίθουσα εκδηλώσεων του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Ιλίου κατά την παρουσίαση του βιβλίου

Το ημερολόγιο του Σερβαίου στρατιώτη των  Βαλκανικών Πολέμων,  Θύμιου Κατσιάπη, το οποίο διεσώθη  από τους απογόνους του, ήταν η βάση για τους συγγραφείς, με αυθεντικά στοιχεία,   για την συγγραφή του βιβλίου.

Αριστερά ο Γιάννης Γκιώνης και στο μικρόφωνο ο δήμαρχος Ιλίου Νίκος Ζενέτος. Καθήμενοι, από αριστερά ο Αθαν. Σταμάτης, ο Γιάννης Κουτσανδρέας και ο Γιάννης Χρονόπουλος

Στην έναρξη της εκδήλωσης ο Αρκάς δήμαρχος Ιλίου Νίκος Ζενέτος στο χαιρετισμό  που απηύθυνε και τόνισε:

«Το βιβλίο «Η αφήγηση ενός μαχητή» αποτελεί συμβολή στην ιστοριογραφία, αφού περιλαμβάνει τη δημοσίευση πρωτογενών κειμένων ενός πρωταγωνιστή, που βρέθηκε στο μέτωπο 1 χρόνο, 2 μήνες και 2 μέρες, και ο οποίος επιβίωσε από τα βόλια του εχθρού, κινδυνεύοντας περισσότερο από τις κακουχίες και την πείνα.

Το βιβλίο στηρίχθηκε στο Ημερολόγιο του Ευθύμιου Κατσιάπη, από την Αρκαδία, ο οποίος πολέμησε από την πρώτη μέχρι την τελευταία ημέρα και στους δύο Βαλκανικούς Πολέμους, λαβαίνοντας μέρος στις πιο σκληρές μάχες τους όπως στο Σαραντάπορο, τα Γιαννιτσά, το Μπιζάνι, το Κιλκίς κ.λπ.

Ο Ευθύμιος Κατσιάπης κατέγραφε με εντιμότητα και απλότητα όσα βίωνε σε Ημερολόγιο που διατηρήθηκε σε άριστη κατάσταση, τόσο από τον ίδιον, όσο και από τους απογόνους του, την Βαρβάρα Ρουσιά και τον σύζυγό της Αντώνη Κουτσανδρέα, καθώς και τον Ιωάννη Κουτσανδρέα, όπου το εμπιστεύθηκαν στους καθηγητές Ιωάννη Γκιώνη και Διονύσιο Γκιώνη, για την αξιοποίησή του.

Με αίσθημα ευθύνης οι δύο καθηγητές επεξεργάστηκαν το Ημερολόγιο, εμπλουτίζοντας το βιβλίο με περισσότερα πληροφοριακά στοιχεία, φωτίζοντας, έτσι, τις συνθήκες των σκληρών πολέμων, με τις ατέλειωτες πορείες των αγωνιστών, τον πλημμελή ανεφοδιασμό σε τρόφιμα και πολεμοφόδια, καθώς και το ανυπόφορο κρύο. 

Αυτό το βιβλίο, όμως, είναι σημαντικό, επειδή μέσα από τις σελίδες του έχουμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε μια πρωτοφανή εποχή ομοψυχίας των Ελλήνων, όπου η Ελλάδα διπλασιάστηκε τόσο σε έκταση, όσο και σε πληθυσμό. Και επιπρόσθετα γινόμαστε μάρτυρες μιας σπάνιας, για τα ελληνικά δεδομένα, περιόδου ομόνοιας και συνοχής της πολιτειακής και πολιτικής ηγεσίας…»

Σε πρώτο πλάνο από αριστερά ο γιατρός Κώστας Θεοδωράκης, ο Νίκος Ζενέτος, και η Νικολέτα Βομπυράκη. Πίσω από αριστερά ο Διον. Πατσούρας, ο Γιάννης Χαραλαμπόπουλος, ο δήμαρχος Γορτυνίας Γιάννης Γιαννόπουλος ο Δημ.Κουκουβίνος κ.ά.           

 

Χαιρετισμό επίσης απηύθυνε και ο δήμαρχος Γορτυνίας Γιάννης Γιαννόπουλος  υπογραμμίζοντας την συμμετοχή των Γορτυνίων, σ’ αυτούς του πολέμους, επικεντρώνοντας αυτή τη συμμετοχή  στο Σερβαίο στρατιώτη- μαχητή.

Εκ μέρους των απογόνων και συγγενών του Θύμιου Κατσιάπη, απηύθυνε σύντομο χαιρετισμό ο Ψυχίατρος Γιάννης Κουτσανδρέας.

Στο βήμα ο Γιάννης Γκιώνης και παραπλεύρως ο Αθανάσιος Σταμάτης, ο Γιάννης Κουτσανδρέας και ο Γιάννης Χρονόπουλος

Ακολούθως ο καθηγητής Αθανάσιος Σταμάτης, μιλώντας για το βιβλίο αναφέρθηκε σε λεπτομερή στοιχεία από τους Επικούς πολέμους εκείνων των ετών, με άξονα τις σημειώσεις από το ημερολόγιο του Σερβαίου στρατιώτη, Θύμιου Κατσιάπη. Αξίζει να μεταφερθούν αυτούσια κομμάτια από το περιεχόμενο του βιβλίου όπου περιλαμβάνονται  ενδιαφέρουσες και εντυπωσιακές περιγραφές από το ημερολόγιο του μαχητή.

«…Το ταπεινό χειρόγραφο, όπου ο πολεμιστής κατέθετε σε περίπου 14 μήνες πολεμικής υπηρεσίας την καρδιά, τις εμπειρίες του πολέμου και τη σκέψη του, το πήρε στα χέρια του ο εκλεκτός φιλόλογος Ιωαν. Γκιώνης, που με τη βοήθεια του γιου του Διον. Γκιώνη έκανε πλέον ολοκληρωμένη την επεξεργασία του.

Τον πρόλογο του βιβλίου ακολουθεί μια κατατοπιστική εισαγωγή στην ελληνική Ιστορία από το 1821 ως τους βαλκανικούς πολέμους του 1912-13.

Το α΄ μέρος του ημερολογίου φαίνεται ότι γράφτηκε σχεδόν παράλληλα με την πολεμική του πορεία. Το β’ μέρος με τα διάφορα κείμενα γράφτηκε περί το τέλος ή μετά τον πόλεμο. Στο β’ μέρος περιλαμβάνονται και δυο διαγγέλματα του βασιλιά Κων/νου για το τέλος του πολέμου με τους  Βούλγαρους (Ιούλιος 1913) και τους Τούρκους (Οκτώβριος 1913).

Το πολεμικό ημερολόγιο περιλαμβάνει στην Α΄ φάση την πορεία του προς τη Θεσσαλονίκη. Περιγράφει λιτά την πορεία από χωριό σε χωριό, αναφέρεται στους αιχμαλώτους χωρίς εθνικό πάθος, μιλά για τις ελλείψεις τροφίμων, τον ενθουσιασμό των χωρικών, για τους ελευθερωτές, το πρώτο αεροπλάνο της ζωής του, τη βροχή, τη λάσπη, τη μάχη του Σαρανταπόρου, την κατάληψη των Σερβίων, τη σφαγή των προυχόντων, το πέρασμα του διαδόχου αρχιστράτηγου, τη διέλευση της γέφυρας του Αλιάκμονα, το κρύο και τον πάγο έξω από τη Βέροια, την πείνα, τη λεηλασία στα περιβόλια – “μεγάλη φθορά” -.

Στις 19/10 “φάγαμε ολίγον κρέας στα κάρβουνα και μια κουραμάνα κάθε διμοιρία”. Ακολουθεί η μάχη των Γιαννιτσών με τα άφθονα νερά “διερχόμεθα την πόλιν μέσα στη λάσπη”.  Στις 26-30 Οκτωβρίου κατέλυσαν σε ένα μικρό χωριό έξω από τη Θεσσαλονίκη “υποφέροντας τα πάνδεινα από πείνα και βροχή”. Στη γέφυρα του Αξιού “εύροντες αμαξοστοιχίαν άρτου γεμάτη, επέσαμε σαν στραβοί της πείνας όπου ήμαστε”.

 Η Β΄ φάση της πορείας περιλαμβάνει πολεμικές επιχειρήσεις προς τη Φλώρινα για ενίσχυση της 5^ης μεραρχίας “διερχόμεθα μέγα δάσος”, “προχωρώντας δια Φλώρινα έπιασε βροχή. Στα βουνά έριχνε άφθονο χιόνι”.  “Μας υποδέχθηκαν (στη Φλώρινα) μετά μεγάλης πομπής. Ο Δεσπότης μετά ιερέων και προεστών της πόλης…Εδώ ίδαμε και το σερβικό στρατό”. “Δεν εσταμάτησε το χιόνι καθόλου”. Ακολούθησε η επιστροφή στη Θεσσαλονίκη και η διαμονή αρχικά στα Επταπύργια σε άθλιες συνθήκες.

Η Γ΄ φάση της πολεμικής του περιπέτειας είναι η μεταφορά της μονάδας του στο μέτωπο της Ηπείρου. Έφτασαν δια θαλάσσης στην Πρέβεζα στις 12/12/12. Τα Χριστούγεννα μέσα στο κρύο και το άγριο τοπίο της Ηπείρου. “Το μέρος είναι πολύ ανόμαλον και ορεινόν και κρύο πολύ. Εκοιμήθηκα την νύκτα εκείνη με άλλους 3 μέσα σε μια αχυροκαλύβα”.    Πείνα και άλλα : “εκεί υποφέραμε τα περισσότερα βάσανα του πολέμου”. H κατάληψη των Ιωαννίνων.  “τότε φοτόντας άρχισε η μάχη”. Μετά επιστροφή στην Πρέβεζα και ξανά Θεσσαλονίκη μέσω Αθηνών που συνόδευσαν την κηδεία του δολοφονημένου βασιλιά Γεωργίου. Από Πειραιά “την εσπέραν φεύγουμε δια Αθήνα διελθόντες την πλατείαν Ομονοίας, ο κόσμος μας υπεδέχθη δια χειροκροτημάτων”. “Κατασκηνώσαμε εις την πλατεία (πεδίο) του Άρεως”.  Στη Θεσσαλονίκη μετά κάνουν φρουρά στα σύνορα με τους Βούλγαρους όπου “εγίνοντο συμπλοκές καθεκάστην”.

H Δ΄ και τελευταία φάση της θητείας του είναι ο πόλεμος με τους Βούλγαρους που ήταν από πριν προκλητικοί. “Σχεδόν υποφέραμε πολλά με τους Βουλγάρους”. Πήρε μέρος στη μάχη του Κιλκίς “εις την τριήμερον και φρικτώδη μάχην του Κιλκίς”. Ακολούθησε καταδίωξη των Βουλγάρων στα βουνά. “Επεράσαμε πολλά βουνά και δάση ζητώντες τον εχθρόν”. “Ο καιρός ήτο πολύ ψυχρός και βροχερός ενώ εις τα 12 Ιουλίου έριξε απέναντι εις τα όρη της Ροδόπης χιόνι”. ‘Στις 20 Ιουλίου έγινε η ανακωχή και μετά η ειρήνη”. “Μας εδιάβασε ο ίδιος (ο μέραρχος) το άγγελμα του βασιλέως όπου μας είπε και ποια είναι τα σύνορα της νέας Ελλάδος”. Τον Αύγουστο διέμειναν στο Δεμίρ Ισάρ όπου “υποφέραμε πολλάς κακουχίας. Τας πρώτας ημέρας έκαμνε ζέστη. Έπειτα άρχισε ένας αέρας που εσήκωνε το μπουχό σαν σύννεφα… (δεν μπορούσαμε) να βγούμε από τις σκηνές”. Εκεί είδε  στην επιτροπή των συνόρων και  Βούλγαρους “είχαν τα μούτρα ριμένα χαμηλά και δεν μας κυτάγανε καθόλου από την ντροπή τους”. Άρχισαν οι αποστρατεύσεις, ενώ οι μέρες περνούσαν με επώδυνα γυμνάσια. Φθινοπωριάζοντας μεταφέρθηκαν στα μετόπισθεν  περνώντας μέσα από όμορφα χωριά. Στις 29\10 υπογράφηκε η ειρήνη με τους Τούρκους “εσειότανε ο τόπος με τους πυροβολισμούς”. Στην πορεία προς Θεσσαλονίκη πέρασαν από το Λαχανά και τα πεδία των μαχών. Δια θαλάσσης γύρισαν στο Ναύπλιο, όπου τους υποδέχτηκαν “δια οργάνων και κωδονοκρουσιών” και από εκεί στην Τρίπολη,όπου μετά τη δοξολογία και το μνημόσυνο των πεσόντων αποστρατεύθηκαν.

Γύρισε στο χωριό του σχεδόν μετά από 14 μήνες έχοντας στις ταπεινές σελίδες του ημερολογίου τις καταγραφές της καρδιάς του και σημειώνει “Σέρβω 29\11\1913”.

Στο β' μέρος του χειρογράφου υπάρχει το ποίημα “κάμετε τόπο να διαβώ...”, όπου μιλά για τους πολεμικούς θριάμβους και εγράφη στο Ντζιαμί Τεπέ τον Αύγουστο του 1913. Υπάρχει ένα άτιτλο ποίημα της Αναστασίας Μάσκου από τη Γκιουμουλεζίνα (Κομοτηνή),( 2-8-1913) τα διαγγέλματα του Κων\νου κ.α.».

Για το βιβλίο μίλησε και ο εκδότης Ιωάννης Χρονόπουλος.

Η επίδειξη του ημερολογίου του Θύμιου Κατσιάπη στην εκδήλωση, οι ομιλίες των αναλυτών του βιβλίου, αλλά και η παρουσίαση του φωτογραφικού  και ηχητικού υλικού εκείνης της εποχής, αφύπνισαν  ιστορικές μνήμες αλλά και σφυρηλάτησαν τα πατριωτικά συναισθήματα των παρευρισκομένων.

Εν-δυο, εν-δυο, φουστανέλα
τσαρούχι φούντα φέσ’
καμάρι λεβεντιά περηφάνια
σωστός διπλωμένος κατηφές

Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους ο δήμαρχος Ιλίου Νίκος Ζενέτος με την πλειονότητα του Δημοτικού Συμβουλίου, ο δήμαρχος Γορτυνίας Γιάννης Γιαννόπουλος, ο πρώην δήμαρχος Ιλίου Βασίλης Κουκουβίνος, ο Δρ. Ηλίας Γιαννικόπουλος, εκπαιδευτικοί, εκπρόσωποι πολιτιστικών φορέων, πολλοί απόδημοι στην Αττική, από την Γορτυνία και κυρίως από τα χωριά Σέρβου και Ψάρι κ.ά.