Ο Φιλολογικός Σύλλογος «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ» (Φ.Σ.Π.) είναι ο αρχαιότερος μετά το Πανεπιστήμιο Αθηνών, πνευματικός φορέας της χώρας μας, ο οποίος ιδρύθηκε πριν 150 χρόνια, το 1865, με πολυσχιδή πνευματική και πολιτιστική προσφορά, την οποία συνεχίζει αδιαλείπτως το ακάματο Διοικητικό Συμβούλιο με Πρόεδρο τον πρ. Κοσμήτορα της Φιλοσοφικής Σχολής
και πρ. Πρόεδρο του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Καποδιστριακού Παν/μίου Αθηνών κ. Εμμανουήλ Μ. Μικρογιαννάκη.
Στη Σκιάθο ο Πολιτιστικός Σύλλογος του νησιού οργάνωσε εκδήλωση προς τιμή τού Αλ. Παπαδιαμάντη, υπό τον τίτλο «Παπαδιαβαίνοντας... στα ίχνη του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, στο χώρο και στο χρόνο».
Γράφει ο Βασίλειος Κων/ντή Σχίζας,
Μέλος του Φιλολογικού Συλλόγου «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ»
Η τιμητική, πνευματική αυτή εκδήλωση πραγματοποιήθηκε με επιτυχία το απόγευμα του Σαββάτου 23 Μαΐου ε. έ. στην κατάμεστη, πέρα από κάθε προσδοκία, αίθουσα εκδηλώσεων του Πολιτιστικού Κέντρου «ΜΠΟΥΡΤΖΙ» του Δήμου Σκιάθου. Οι Σκιαθίτες, διά του Φ.Σ.Π. τίμησαν τον συγγραφέα «Κοσμοκαλόγερο» πατριώτη τους. Ειρήσθω εν παρόδω ο εμβληματικός Φ. Σ. «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ» είναι ο πρώτος φορέας που τίμησε εν ζωή τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη.
Παράλληλα με τον κορυφαίο «ΠΑΡΝΑΣΣΟ» κλήθηκε και τίμησε τον Παπαδιαμάντη, η ιδρυθείσα το 1997 «Εταιρεία Παπαδιαμαντικών Σπουδών».
«Η προσφορά του κορυφαίου των ελληνικών γραμμάτων Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη, εκτός από τη λογοτεχνική αξία, έχει γενικότερη σημασία, ιδιαίτερα στις μέρες μας, που μπορούμε να ανατρέχουμε και να επικαλούμαστε στις δύσκολες ώρες».
Με αυτή την παρότρυνση υποδέχθηκε τους παρευρεθέντες στην πνευματική εκδήλωση, στους οποίους απηύθυνε χαιρετισμό ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Σκιάθου κ. Θεόδωρος Τζούμας (φωτό).
Εγκάρδιες ευχές για επιτυχία της εκδήλωσης απέστειλε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Χαλκίδος, Ιστιαίας και Βορείων Σποράδων κ.κ. Χρυσόστομος, ενώ απηύθυνε χαιρετισμό και ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου κ. Θεοδόσης Τρακόστας(φωτό) εκπροσωπώντας τον Δήμαρχο Σκιάθου κ. Δημήτρη Πρεβεζάνο.
Ο λόγος δόθηκε στην πρόεδρο της Εταιρείας Παπαδιαμαντικών Σπουδών, Ομότιμο Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, κα Γεωργία Φαρίνου-Μαλαματάρη (φωτό), η οποία στη διάλεξή της υπό τον τίτλο, «Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στην εποχή του από την εποχή μας», είπε μεταξύ άλλων: «…Δεν πρέπει να περιχαρακώσουμε τον Παπαδιαμάντη στη μονοσήμαντη εικόνα τού περιθωριοποιημένου κοσμοκαλόγερου με το τριμμένο πανωφόρι που διερχόταν τις μέρες του μεταξύ εφημερίδας (που εργαζόταν), Αγίου Ελισαίου και ταβέρνας στην Αθήνα ή μεταξύ ακολουθιών και ταβέρνας στη Σκιάθο… Η Σκιάθος και το κείμενο τού Παπαδιαμάντη ζουν αλληλένδετα. Χωρίς το παπαδιαμαντικό κείμενο η Σκιάθος δεν θα είχε την ιδιάζουσα σημασία που της προσδίδει η λογοτεχνία…».
Αμέσως μετά, σύμφωνα με το καταρτισθέν πρόγραμμα, μίλησε εκπροσωπώντας τον Φιλολογικό Σύλλογο «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ», ο Συγγραφέας-Λογοτέχνης κ. Σταύρος Σταύρου (φωτό), ο οποίος είναι Αναπληρωματικό Μέλος της Εφορείας του Δ.Σ του «ΠΑΡΝΑΣΣΟΥ», με θέμα ομιλίας: «Ο Παπαδιαμάντης υπό την κριτική ματιά ανθρώπων τού πνεύματος τής εποχής του και μεταγενέστερων».
Άρχισε απαγγέλλοντας στίχους τού Οδυσσέα Ελύτη από το Άξιον Εστί: « Όπου και να σας βρίσκει το κακό αδελφοί όπου και να θολώνει ο νους σας μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη».
O ομιλητής κινήθηκε εν πολλοίς γύρω από δύο χρονολογίες. Την 13η Μαρτίου 1908 και την 3η Ιανουαρίου 1911. Μετά από το τετράστιχο του Οδυσσέα Ελύτη για τον Παπαδιαμάντη και τη γνώμη του Καβάφη που τον χαρακτηρίζει «κορυφή των κορυφών», ανεφέρθη στη φυσιολατρία του, που μετουσιώθηκε σε γραφική ύλη και η οποία πλημμύρισε τον πυρήνα της ύπαρξής του. Παρουσίασε αποσπάσματα από εφημερίδες και περιοδικά της εποχής του στα οποία καταγράφεται η φιλολογική εορτή το βράδυ της 13ης Μαρτίου 1908 στον Φιλολογικό Σύλλογο «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ», προς τιμή του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.
Η 3η Ιανουαρίου 1911 ήταν η ημέρα του θανάτου του, συμπλήρωσε ο κ. Σταύρου, ο οποίος χρησιμοποίησε κι εδώ αποσπάσματα από εφημερίδες και περιοδικά αφιερωμένα στη μνήμη του Μεγάλου Δημιουργού. Ανέφερε επίσης σύντομες κρίσεις από τους Παλαμά, Σεφέρη, Μαλακάση, Βαλέτα και άλλους για τον Παπαδιαμάντη. Επισήμανε την πνευματική ορμή τού Φιλολογικού Συλλόγου «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ», του Προέδρου κ. Εμμ. Μικρογιαννάκη, του Γεν. Γραμμ. κ. Βασ. Κωνσταντινόπουλου και του Δ.Σ. σε ομόλογα θέματα.
Τέλος εξέφρασε ευχαριστίες στα αρχεία: Ε.Λ.Ι.Α και το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τραπέζης για τα φωτοαντίγραφα τού πρωτογενούς υλικού (χειρόγραφα Παπαδιαμάντη) τα οποία τού παρέδωσαν και προσκομίστηκαν στον Πολιτιστικό Σύλλογο Σκιάθου, αφού στο μεταξύ εκτέθηκαν στην αίθουσα εκδηλώσεων.
Ακολούθως ο Τοπογράφος Μηχανικός κ. Κίμων Παπαδημητρίου (φωτό), παρουσίασε ψηφιακό χάρτη με τοπωνύμια της Σκιάθου από το έργο του Παπαδιαμάντη, ενώ η φιλόλογος κα Μαλαμώ Σταμέλου ανέγνωσε αποσπάσματα από τη «Φόννισσα» του μεγάλου Λογοτέχνη.
Στο δεύτερο μέρος της εκδήλωσης, παρουσιάστηκε ένα μουσικό αφιέρωμα στην ποίηση του Αλ. Παπαδιαμάντη, με ερμηνευτές την κα Φανή Μπαρμπή, τον κ. Γιώργο Σπανοδήμο και τον κ. Ζήση Γιωργαλιό, σε μουσική των κυρίων Χρήστου Τσιαμούλη, Ανδρέα Κατσιγιάννη, Μανώλη Λιαπάκη και Κωστα Πανταζή.
Στο μουσικό μέρος συμμετείχε και η χορωδία του Συλλόγου Γυναικών Σκιάθου με την ερμηνεία του ποιήματος «Ήλιε μου» του Αλ. Παπαδιαμάντη.
Ειδικά για την εκδήλωση παρουσιάστηκε, σε μουσική του κ. Αντώνη Βασιλάκη (μέλους του Φιλολογικού Συλλόγου «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ»), το ποίημα «Η Γλυκοφιλούσα» (1894), καθώς και μια ελεύθερη απόδοση στίχων του 83ου Ψαλμού του Δαυίδ από τον Αλ. Παπαδιαμάντη.
Την εκδήλωση έκλεισαν μαθητές του Γ1 τμήματος του 1ου Δημοτικού Σχολείου Σκιάθου, με ένα θεατρικό δρώμενο, από ένα μικρό απόσπασμα του διηγήματος «Η κλεφτοπαρέα», του Αλ. Παπαδιαμάντη υπό την καθοδήγηση της δασκάλας τους κας Λίζας Τζαβέλα και τη βοήθεια των δασκάλων κας Κατερίνας Καρατζά και κας Νικολέτας Μπουντούρη.
Οι μαθητές που συμμετείχαν ήταν οι, Διολέττα Αλίκη, Διολέττα Μαριάνθη, Διολέττα Κασσιανή, Ελευθερίου-Τσάκα Ζωή, Ζεμπέκη Ευθυμία, Ιτζές Κωνσταντίνος, Μιτζέλου Παναγιώτα, Μπαλιού Λάουρα.
Παραθέτουμε την ομιλία, στην εκδήλωση της Σκιάθου την 23η Μαΐου 2015, του Αναπληρωματικού Μέλους της Εφορείας του Διοικητικού Συμβουλίου τού Φιλολογικού Συλλόγου «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ», Συγγραφέα – Λογοτέχνη κ. Σταύρου Σταύρου, με θέμα: «Ο Παπαδιαμάντης υπό την κριτική ματιά ανθρώπων τού πνεύματος της εποχής του και μεταγενέστερων».
[« Όπου και να σας βρίσκει το κακό αδελφοί
όπου και να θολώνει ο νους σας
μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό
και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη»
μας λέει ο Οδυσσέας Ελύτης στο Άξιον Εστί.
Και ο Κ.Π. Καβάφης για τον Παπαδιαμάντη: «H κορυφή των κορυφών».
Αλάλητο δέος συνέχει την καρδιά την ωραία αποψινή νύχτα με την αόρατη παρουσία του αγίου των ελληνικών γραμμάτων Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Οι γαλανοί της σκιαθίτικης θάλασσας κυματισμοί στη σκέψη και τη φαντασία του, μετουσιώθηκαν σε γραφική ύλη, που πλημμύρισε τον πυρήνα της ύπαρξής του. Κι έγιναν στίχοι, έγιναν ποίημα, μυθιστόρημα, διήγημα, ύμνοι λατρείας στα θεία. Και τι να πούμε εμείς! Πώς να τιθασεύσεις έναν πνευματικό ωκεανό με τα δικά σου δίχτυα!
Αλάλητο δέος λοιπόν σε συνέχει. Σε παρωθεί μόνο η σκέψη από την παράλληλη στάση του ίδιου με την ταπεινή προσευχή του στην απεραντοσύνη του θείου μεγαλείου. Όμοια κι εμείς εδώ, (μακριά από βλάσφημη σύγκριση),ταπεινοί προσκυνητές στη γενέθλια γη του Παπαδιαμάντη εξαιτούμαστε ταπεινά τη συγκατάβαση του στη φτωχή γραφίδα μας.
Θαυμάζομε και τιμούμε, «ποτέ από το χρέος μη κινούντες» όλους εκείνους που ποικιλοτρόπως πρόσφεραν και προσφέρουν στην πατρίδα. Και ο Παπαδιαμάντης υπήρξε πνευματικό κεφάλαιο για την πατρίδα, σηματωρός, φρυκτωρός από τα πνευματικά ύψη του. Λαοί που δεν συντηρούν στη μνήμη τους την ιστορία τους, ο Παπαδιαμάντης είναι ένα κεφάλαιο της πνευματικής ιστορίας μας, κινδυνεύουν να αλλοτριωθούν, να χάσουν
τη φυσιογνωμία τους στο βάθος του χρόνου.
Αγρυπνούσε με τον λύχνο του να φέγγει μέσα στη νύχτα της Ελλάδας, σαν άστρο. Η φωνή του Γένους κ’ η ύπαρξη του σμίγανε μυστικά, ένα με τη ρωμαίικη θάλασσα, με τα βουνά και με τους ανθρώπους, πεθαμένους, ζωντανούς κι αγέννητους στην εμφύλια γη του. Κι ακόμα κάτι βαθύτερο, ανείπωτο και κρυφό, που ανέβαινε στα μάτια του σαν το «ήπιο δάκρυ» των μεγάλων ασκητών καθένας μετουσιώνει με τον δικό του ξέχωρο τρόπο την πρόσκαιρη ζωή.
Υπήρξαν κι εκείνοι, που, ενόσω ζούσε, ήσαν φειδωλοί σ’ έναν καλό λόγο, ελάχιστοι βέβαια, φοβούμενοι μήπως και τους αφαιρούσε κανένα δαφνόφυλλο, ενώ μετά τον θάνατο του, τους περίσσευαν τα εγκώμια και για τον ίδιο και για το έργο του.
Εκατόν τέσσερα περίπου χρόνια από την κοίμηση του, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης «περνώντας μέσα από τις θύελλες της ιστορικής ζωής του Νέου Ελληνισμού, φθάνει ως εμάς, αυτό το « σκοτεινό τρυγόνι» της Ελλάδας, κρατώντας στο ράμφος του χλωρό τον καρπό του πνεύματος, που είναι της αθανασίας της τέχνης ο αμάραντος βλαστός».
Τι πιο αυθεντικό από το ν’ ακούσομε τον ίδιο τον Παπαδιαμάντη σ’ ένα σύντομο αυτοβιογραφικό σημείωμα. Πρωτοδημοσιεύτηκε απ’ τον Γιάννη Βλαχογιάννη στο τεύχος της «Πολιτείας» το 1925.Αναδημοσιεύτηκε από
τον Οctave Merlier στα 1934.Έχω φέρει για το Μουσείο τη χειρόγραφη αυτοβιογραφία του.
Εγεννήθην εν Σκιάθω,τη 4 Μαρτίου 1851.Εβγήκα από το Ελληνικόν Σχ.
[ολείον]εις τα 1863,αλλά μόνον το 1867 εστάλην εις το Γυμνάσιον Χαλ-
κίδος,όπου ήκουσα την Α΄και Β΄τάξιν. Την Γ΄εμαθήτευσα εις Πειραιά,
είτα διέκοψα τας σπουδάς μου,κι έμεινα εις την πατρίδα. Κατά Ιούλιον του 1872 επήγα εις το Άγιον Όρος χάριν προσκυνήσεως,όπου έμεινα ολί-
γους μήνας.Τω 1873 ήλθα εις Αθήνας κι εφοίτησα εις την Δ΄του Βαρβα-
κείου. Τω 1874 ενεγράφην εις την Φιλοσοφικήν Σχολήν, όπου ήκουσα κατ’εκλογήν ολίγα μαθήματα φιλολογικά,κατ’ιδίαν δε ησχολούμην εις τας ξένας γλώσσας.
Μικρός εζωγράφιζα Αγίους,είτα έγραφα στίχους,κι εδοκίμαζα να συν-
τάξω κωμωδίας.Τω 1868 επεχείρησα να γράψω μυθιστόρημα.Τω 1879
εδημοσιεύθη η «Μετανάστις»,έργον μου,εις τον Νεολόγον Κωνσταντι-
νουπόλεως.Τω 1881 έν θρησκευτικόν ποιημάτιον εις το περιοδικόν Σω-τήρα. Τω 1882 εδημοσιεύθη[σαν] «Οι Έμποροι των Εθνών» εις το Μη Χάνεσαι. Αργότερα έγραψα περί τα εκατόν διηγήματα, δημοσιευθέντα
εις διάφορα περιοδικά και εφημερίδας.
Α.Π.[απαδιαμάντης]
Έχουν αδειάσει πολλά δοχεία μελάνης γύρω από τον Παπαδιαμάντη ως άνθρωπο, δημοσιογράφο, διηγηματογράφο, ποιητή, μεταφραστή. Εμείς επιλέξαμε μέσα από αρχεία δικά μας και άλλα, να σταθούμε στα πιο χαρακτηριστικά γεγονότα. Πριν από αυτό, εκ μέρους του Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός και εμού προσωπικά εκφράζω τις ευχαριστίες μας στον Ε.Λ.Ι.Α.(Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο)και στο Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τραπέζης, Ιστορικό και Παλαιογραφικό Αρχείο για την έκθυμη συνεργασία και προσφορά τους στο Μουσείο της Σκιάθου των προσωπικών αντικειμένων του Παπαδιαμάντη, καθώς και χειρογράφων του έστω και σε μορφή φωτοαντιγράφων.
Ευχαριστώ τον δημοσιογράφο και Μέλος του Φιλολογικού Συλλόγου «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ», κ. Σχίζα Βασίλειο για την πολύτιμη πολύπλευρη βοήθειά του.
Τα προσωπικά αντικείμενα και χειρόγραφα είναι τα κάτωθι:
1)Αυτοβιογραφία του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη 2)Τρία σχολικά τετράδια του από το μάθημα των αρχαίων ελληνικών3)«Τα συμβάντα της Σκιάθου», Απόκομμα άγνωστου κειμένου του Παπαδιαμάντη για τα γεγονότα του Δεκεμβρίου του 1908 στη Σκιάθο, σχετικά με την εικόνα της Παναγίας της Κουνίστρας4)Το απολυτήριο του Παπαδιαμάντη.
Στα Σύμμεικτα Φιλολογικά, ο Γεώργιος Θ. Ζώρας γράφει: Το απολυτήριο του Γυμνασίου και η εγγραφή στο Πανεπιστήμιο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.5)Αυτόγραφο του από το διήγημα «Τ’ αερικό στο δέντρο» 6)Απομεινάρι από μολύβι μάρκας ‘schwan’ σε μικρό φάκελο με ένδειξη ‘μολύβι Αλ. Παπαδιαμάντη’ 7) Επιστολή του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη προς τον ανιψιό του Νικόλαο Αλεξάνδρου, γιο της αδελφής του Ουρανίας, μετανάστη στην Αμερική (Σκιάθος,22 Οκτωβρίου 1904) 8) Δήλωση του Ιωάννη Αλεξάνδρου, συζύγου της Ουρανίας, προς τον έφορο Σκοπέλου, για την κατοχή ζώων.Σκόπελος,24 Φεβρουαρίου 1903 9) Απόσπασμα από τη μετάφραση της Ιστορίας της Ελληνικής Επαναστάσεως, του Th Gordon. Σύνολο 76 αντίγραφα χειρογράφων.
Μετά από την αναγκαία αυτή παράγραφο συνδεόμαστε με τα γεγονότα.
Η ημερήσια εθνική εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ»13 Μαρτίου 1908 φιλοξενεί χρονογράφημα για τη φιλολογική εορτή το βράδυ της ίδιας ημέρας στον Φιλολογικό Σύλλογο Παρνασσός προς τιμή του διηγηματογράφου Αλ. Παπαδιαμάντη. Στην εορτή έδωσε την προστασία της και η Α.Υ. η πριγκήπισσα Μαρία.
Το κοινό των Αθηνών έδειξε μεγάλη ανταπόκριση στην πρόσκληση. Η ιδέα της εορτής ερρίφθη και επραγματοποιήθη από τους ολίγους οίτινες παρηκολούθησαν την λογοτεχνικήν εργασία του Παπαδιαμάντη και ενόμισαν ότι είχον καθήκον να δώσουν μίαν ένδειξιν τιμής εις τον συγγραφέα εις τον οποίον οφείλουν τόσας ευγενείς πνευματικάς απολαύσεις.
Ο χρονογράφος, επί τη ευκαιρία ,έκανε ευθεία αναφορά στην αδιαφορία της πολιτείας απέναντι στους πνευματικούς ανθρώπους, λέγοντας πως είναι επόμενο να μην γνωρίζουν οι ξένοι τους νεότερους Έλληνες συγγραφείς αφού δεν τους γνωρίζουν οι Έλληνες και συμπλήρωσε, ότι εις πάσαν άλλην χώραν θα ήτον ο ευνοούμενος της εκλεκτής μερίδος της κοινωνίας, και τα έργα του θα ήσαν γνωστά και αγαπητά εις όλους αφού με τόση ποίηση και με τόση αλήθεια εξεικόνισε τα αισθήματα και τα ήθη.
Στη συνέχεια περιέγραψε μία από τις διάφορες τυχαίες συναντήσεις του Παπαδιαμάντη με τον τραπεζίτη Συγγρό, ο οποίος «ουδέ κατ’ όνομα εγνώριζεν ένα τόσον καλόν συγγραφέα, τον εξέλαβε δε ως ζητιάνον».
Παρουσιάστηκε τότε, κατά την εφημερίδα, μια ευκαιρία για να εκδοθούν τα έργα του Παπαδιαμάντη από τη «Μαράσλειο Βιβλιοθήκη», αλλά αυτή «έπεσεν εις τα χέρια διαφόρων Μανδαρίνων, οίτινες εφρόντισαν πρωτίστως δια τα γένια των και τα γένια της κλίκας των» κατά την ίδια εφημερίδα.
Το περιοδικό «ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΑ» Μάρτιος 1908 φιλοξενεί κείμενο του Καμπούρογλου με τίτλο «Η εικοσιπενταετηρίς του Παπαδιαμάντη». Ο αρθρογράφος τον χαρακτηρίζει ως «ένα από τους επισημοτέρους εργάτας της ελληνικής λογοτεχνίας» και κάνει μια μικρή περιγραφή της εορτής με σύντομα αποσπάσματα των ομιλιών.
Ο Δημ. Κακλαμάνος ωμίλησε πρώτος, εύγλωττος όπως πάντοτε. Εζωγράφισε τον άνθρωπο: «Γαλήνη, ηρεμία απόλυτος τον περιβάλλει. Η κοινοφημία του είναι αδιάφορος. Και την πραγματική και φυσική μετριοφροσύνη του δεν ταράσσει ούτε ο έπαινος, ούτε η αδικία, ούτε η άγνοια. Η φιλοσοφία της ζωής του είναι ο στωικισμός. Δεν οργίζεται ούτε εναντίον της ζωής, ούτε εναντίον του κόσμου, ζη την απλήν αλλά σταθεράν ευτυχίαν των ολιγαρκών». Και δια το έργον του είπεν: «Ο Παπαδιαμάντης φέρει εις τον ναόν της γνησίας ελληνικής ψυχής τα δώρα αφελούς χάριτος, απλότητος, μέσα εις την οποίαν απηχούν αι θλίψεις και αι χαραί των πολλών, φυσικού τινός και αβιάστου θελγήτρου. Το έργο του στολίζει η χάρις, η οποία ενίοτε είναι πλέον εύμορφη και από αυτήν την ευμορφίαν,όπως είπε και ο ποιητής».
Μετά από τον Δημ. Κακλαμάνο, ο ποιητής Προβελέγγιος απήγγειλε ωδή προς τον Έλληνα καλλιτέχνην και έπειτα ο Νιρβάνας παρουσίασε με την εκλεκτήν τέχνην του τον κόσμο που κλείει μέσα του το έργο του Παπαδιαμάντη λέγοντας: «Οι άνθρωποι του Παπαδιαμάντη! Να ένας κόσμος εξαιρετικός. Δε γνωρίζω ακόμα νεοελληνικό έργο, που να κινούνται μέσα του αληθινότεροι και ζωντανώτεροι άνθρωποι. Η πινακοθήκη του είναι απέραντη. Και όταν τους πλάττει με τη φαντασία του, είναι άνθρωποι με σάρκα και οστά. Είναι φίλοι του, γνώριμοί του, άνθρωποι που νομίζεις πως αν τους συναντήση στο δρόμο θα τους φωνάξη με το μικρό τους όνομα».
Μετά τον Νιρβάνα η Θεώνη Παππά εδιάβασε ένα διήγημα του Παπαδιαμάντη «Έρωτας στα χιόνια», ο δε Φ. Πολίτης απήγγειλεν ένα παλαιόν ποίημα του ιδίου «Η κοιμάμενη Βασιλοπούλα».
Ο Νώντας Δεληγιώργης, στην εφημερίδα «ΝΕΟΝ ΑΣΤΥ» 13 Μαρτίου 1908,γράφει: «Δεν γνωρίζω κανένα Έλληνα ή ξένον, όστις να έγραψε με απλούστερον τρόπον απλούστερα πράγματα. Αυτή η ιδία ταπεινότης την οποίαν μεταφέρει εις τα διηγήματά του, η απλοϊκότης, ήτις και με αυτόνακόμη τον αγνωστικισμόν του παραμένει βιβλική, προσδίδει νομίζω εις τον Παπαδιαμάντην την αμίμητον αυτήν ποιότητα ».
Η ίδια εφημερίδα την 14ην Μαρτίου 1908,γράφει με τίτλο «Mια φιλολογική εορτή» παραθέτοντας αποσπάσματα των ομιλητών που ανέφερα πιο πάνω, για τους διοργανωτές και την μεγάλη επιτυχία της εορτής. Η εφημερίδα ΕΣΤΙΑ 14 Μαρτίου 1908,με τον τίτλο «Η χθεσινή προεσπερίς», έκανε αναφορά στο πνεύμα της εορτής, εξαίροντας την προσωπικότητα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Στις 15 Μαρτίου 1908,η εφημερίδα «Νέον Άστυ», πέρα από τα κολακευτικά για τον Παπαδιαμάντη σχόλια, γράφει ένα απόσπασμα με ιδιαίτερη διαχρονική αξία:
«Αγνοούν πολλοί εξ ημών ότι μέτρον του πολιτισμού ενός τόπου δεν είναι το χρήμα, αλλά το πνεύμα και ότι εκείνη είναι πεπολιτισμένη κοινωνία, η οποία ενδιαφέρεται ειλικρινώς δια τα γράμματα και τας τέχνας».
Ανάγλυφο το ήθος ενός ανθρώπου, ένυλο, μέσα από τις καθημερινές συμπεριφορές του αποκαλύπτεται, γιατί είναι το αληθινό, το γνήσιο φανέρωμά του από όποια εξάλματα φιλολογικά, θεωρητικά.
Ο Παπαδιαμάντης , αληθινός πνευματικός δημιουργός, έμοιαζεν, όπως όλοι οι αληθινοί ευγενικοί δημιουργοί, με τα δέντρα τα πολύχυμα και καρπερά, τα οποία δίδουν τον καρπόν τους πλουσιοπάροχα και τον αφήνουν να πέσει στη πέσει γη κάτω από τον καυτερό καλοκαιριάτικο ήλιο, αδιάφορον αν ο διαβάτης θα θελήσει να δροσίσει τα διψασμένα του χείλη με τον χυμό του.
Έζησε, έγραψε και έφυγε ολιγόλογος και τόσο περήφανος στην ταπειότητά του. Προσωπικά είχε ο ίδιος συνείδηση της αξίας του, είχε όμως την απλότητα, την ειλικρίνεια και την ταπεινοφροσύνη.
Ο Γιώργος Σεφέρης γράφει για τον Παπαδιαμάντη: Ο Μακρυγιάννης είναι ο πιο σημαντικός πεζογράφος της νέας ελληνικής Λογοτεχνίας αν όχι ο πιο μεγάλος, γιατί έχομε τον Παπαδιαμάντη.
Είναι χαρακτηριστική η απάντηση του όταν ρωτήθηκε αν μοιάζει με κάποιο μεγάλο συγγραφέα. «Αλλ’ εγώ σοι λέγω ότι ομοιάζω με τον εαυτό μου». Και στη γιορτή που έγινε προς τιμήν του στον «Παρνασσό» στις 13 Μαρτίου 1908 όπως εκτενώς αναφέρθηκε παραπάνω, ο ίδιος δεν θέλησε να παραστεί.
Χαρακτηριστική επίσης η απάντηση του απέναντι στον εργοδότη του, ο οποίος, εκτιμώντας την μεταφραστική και άλλη προσφορά τού Παπαδιαμάντη, του πρότεινε δελεαστική αμοιβή, την οποία όμως απέρριψε αρκεσθείς στα λιγότερα. Η γνωριμία του με τον Βλάση Γαβριηλίδη, δημοσιογράφο και εκδότη της εφημερίδας «Ακρόπολη» δεν του άλλαξε τη ζωή παρά τη μεγάλη αμοιβή, γιατί δεν έκανε καλή οικονομική διαχείριση.
Έβρισκε ευχαρίστηση στην ψαλτική και στον βίο του μοναστηριού τού Αγίου Όρους, όπου επήγαινε κάποτε για να ξεκουραστεί και να ξανανιώσει μέσα στο γνώριμο της ψυχής του περιβάλλον. Εκεί θα άκουσε από κάποιο γέροντα τη φράση: «Όταν πεθάνης πριν πεθάνης ,δεν θα πεθάνης όταν πεθάνης». Φράση με μεγάλο βάθος και περιεχόμενο, η οποία για να γίνει βιωματική, προϋποθέτει στέρεη πίστη και σταθερές αξίες.
Στη χαμοζωή του Ψυρρή, κοντά στο Μοναστηράκι και στο εκκλησάκι του Αγίου Ελισσαίου, όπου έψελνε ο Παπαδιαμάντης, νοσταλγούσε τη μικρή πατρίδα. «Ω! Ας ήμην ακόμη βοσκός εις τα όρη! Έτσι τελειώνει το διήγημά του «Όνειρο στο κύμα». Αποχαιρέτησε έτσι την Αθήνα για να έρθει να κοιμηθεί στο σπίτι του, στη Σκιάθο του ήσυχα και διακριτικά όπως έζησε.
Οι σύγχρονοι και εκλεκτοί φίλοι του Παπαδιαμάντη, δεν έδειξαν κατά που θα’ πρεπε την ευαισθησία τους στα ‘προθανάτια’ του τραγικού εκείνου πλάσματος. «Με έξ χιλιάδας δραχμάς διετηρήθην εγώ εις Αθήνας επί δέκα έτη, πότε νηστικός και πότε χορτάτος», γράφει ο ίδιος ο Παπαδιαμάντης. Η φτώχια συνταιριάστηκε με τ’ όνομα του στην ελληνική λογοτεχνία. Απ’ το μοιρολόγι της φώκιας είναι οι περίφημοι ,σκαλισμένοι στην προτομή του στη Σκιάθο, στίχοι: Σαν νάχαν ποτέ τελειωμό/ τα πάθια κι οι καϋμοί του κόσμου.( «Πατρίς» 13 του Μάρτη 1908).
Σκέψη λεπτότατη και μοναδική αυθεντικότητα στην έκφραση, βγαλμένη απ’ την εκκλησία κι απ’ τη λαϊκή σκιαθίτικη λαλιά. Και ο Ηλίας Βενέζης που αισθάνονταν τη μεγάλη σπίθα, το δώρο του Θεού που ήταν μέσα σου κι ήταν να το αφήσεις στους ανθρώπους;» Το έργο του ζει και θα ζήσει όσο υπάρχουν άνθρωποι που αγαπούν και αισθάνονται το ωραίο σε οποιανδήποτε μορφή.
Στην πλούσια αλληλογραφία του ο Παπαδιαμάντης με αποδέκτες τον πατέρα του το πιο πολύ, τ’ αδέρφια του, τον Βλαχογιάννη κ. άλλους, σε μια επιστολή του 18 Απριλίου 1874 στον πατέρα του, απελευθερώνει όλο τον λυρισμό του σ’ ένα καταπληκτικό ποίημα για τη μάνα του, με τίτλο «Προς την μητέρα μου» στο οποίο τα δάκρυα του αρδεύουν όλο του το είναι. Ας το ακούσομε.
Πέρασαν τρία χρόνια περίπου, όπου άφησε πίσω του την πρωτεύουσα, να ξαναγυρίσει στη Σκιάθο, το νησί του. Με τον τίτλο Αλ. Παπαδιαμάντης, το περιοδικό «Παναθήναια» γράφει: «Τα Παναθήναια» πενθούν για τον χαμό μιας αγνής ελληνικής ζωής, όπου για δέκα χρόνια τους έδινε την εκλεκτή κι ευγενική του εργασία, άξια να θεμελιώση ένα πλούσιο παλάτι, μα που κατόρθωσε μονάχα να χτίση έναν τιμημένο τάφο. Τι τον έμελλε η ζωή; Ήταν γι’ αυτόν το μονοπάτι του ονείρου. Ξεκίνησε συντροφεμένος από την πίκρα του κόσμου και από την εκτίμηση ολίγων ανθρώπων –αυτή ήταν η μοίρα του -για το μακρινό ταξίδι που το μελετούσε φεύγοντας από δω, όπου πια δεν θα ξαναφανή ανάμεσα μας η άσπιλη, η προφητική μορφή.
Ο Ελληνιστής Octave Merlier γράφει για τον θάνατο του Παπαδιαμάντη μια λιτή και συγκινητική σελίδα με όλη τη θρησκευτική ατμόσφαιρα των τελευταίων του στιγμών.
Ο Κωστής Παλαμάς στην «Ακρόπολη» 4 Ιανουαρίου 1911, γράφει μεταξύ άλλων, ένα στίχο λυπητερό που τον δανείστηκε από τον ίδιο και που έχει με μεγάλη συμπύκνωση:
«T’αηδόνια αυτά που κελαϊδούν μου φαίνονται πως κλαίνε».
Το 1936 ο Γιώργος Κατσίμπαλης ετοίμασε την πρώτη βιβλιογραφία του.
Στα 1937,ο Γιώργος Κοτζιούλας, γράφει ανάμεσα στ’ άλλα: «Ο μόνος μας μεγάλος συγγραφέας, που βγήκε από τον λαό κι αφιερώθηκε σ’ αυτόν», και ο Μ. Μαλακάσης αποφαίνεται: «Ποιητές και πεζογράφοι ελάχιστοι στο ανάστημά του».
Στο φιλολογικό μνημόσυνο, Ιανουάριο του 1961 για τη συμπλήρωση των 50 χρόνων από τον θάνατό του, στην αίθουσα του «Παρνασσού» μίλησαν ο λογοτέχνης Γεώργιος Βαλέτας και ο Φώτης Κόντογλου για τη θρησκευτικότητα του Παπαδιαμάντη, η δε βυζαντινή χορωδία επέλεξε να εκτελέσει το αγαπημένο εκκλησιαστικό τροπάριό του: «Την χείρα σου την αψαμένην την κορυφήν του Δεσπότου…».
Στην εφημερίδα ΚΑΙΡΟΙ του 1911 ο αρθρογράφος αφού χαρακτηρίσει τον Παπαδιαμάντη γίγαντα της τέχνης, μεταξύ άλλων γράφει: «Είναι ο κατ’ εξοχήν ψυχογράφος, ο κατ’ εξοχήν συναισθηματογράφος, ο αισθητικός της καρδίας, ο αισθητικός του πόνου και των υψηλών περιπετειών της ανθρωπίνης τραγωδίας». Και ο αρθρογράφος της ΕΣΤΙΑΣ 4 Ιανουάριου 1911,γράφει: «Η Ελλάς έχασε χθες μίαν δόξαν της. Ο διάδοχος του Παπαδιαμάντη θ’ αργήσει πολύ να φανή». Στα ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΑ ο Γρηγόριος Ξενόπουλος γράφει: «Είναι ο άνθρωπος ο οποίος δεν εψεύτισε ποτέ, έμεινεν αληθινός εις όλην του την ζωήν, δεν εκιβδηλοποίησε ποτέ αλλ’ έκοψεν ολόχρυσα νομίσματα από το μεταλλείον της ψυχής του, της αγνής και αδιαφθόρου. Διά τούτο το έργον του είναι σύμφωνον με τον άνθρωπον, τόσον ειλικρινές, τόσον αυθόρμητον, όσον αναμφιβόλως κανενός άλλου συγχρόνου συγγραφέως».
Ο Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός, εις πνευματικήν πάντοτε ορμή με διακεκριμένες προσωπικότητες, έχει μεγάλη την προσφορά του στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Τόσο ο Πρόεδρος κ. Μικρογιαννάκης Εμμανουήλ, όσο και ο Γενικός Γραμματέας κ. Κωνσταντινόπουλος Βασίλειος, κλασικοί πανεπιστημιακοί φιλόλογοι και δυο, επιδεικνύουν ιδιαίτερο ζήλο σε ομόλογα θέματα, καθώς και το υπόλοιπο Δ.Σ. του Συλλόγου.
Η κλεψύδρα του χρόνου δεν επιτρέπει για να παραθέσω την πλειάδα των προσωπικοτήτων στη διάρκεια των 150 ετών, την επέτειο των οποίων θα εορτάσομε φέτος.
Στην επετειακή εκδήλωση στην Κύπρο για τον Παπαδιαμάντη τον Νοέμβριο του 2011, ο Μητροπολίτης Μόρφου κ. Νεοφύτου προσφυώς υπογράμμισε ότι ο Παπαδιαμάντης είναι σήμερα πιο επίκαιρος παρά ποτέ γι’ αυτό το αίσθημα της ξενιτείας που ένοιωθε, όταν έφτασε από το νησί στην άξενη πόλη των Αθηνών. Γράφει ο Παπαδιαμάντης: «Φευ! Τις μοι δώσοι ύδωρ και δάκρυα εις την πόλιν της δουλοπαροικίας και των πλουτοκρατών».
Ξένοι και πάροικοι νοιώθουμε σήμερα κι εμείς, λέγει ο κ. Νεοφύτου όχι μόνο οι Μικρασιάτες πρόσφυγες του ’22,όχι μόνο οι Κύπριοι πρόσφυγες του ’74,αλλά και στις πόλεις και στα ίδια τα χωριά μας πλέον.
Οξύς και καταγγελτικός σε κείνους που έφτασαν την Ελλάδα στην οικονομική υποδούλωση στους δανειστές της και τον ελληνικό λαό στην εξαθλίωση, σε Πρωτοχρονιάτικο άρθρο του στην ‘Ακρόπολη’του 1896 έγραψε :
«Τις ημύνθη περι πάτρης;». Είχε βιώσει τη χρεοκοπία του 1893. Φαίνεται ότι η ιστορία δεν μας διδάσκει και επαναλαμβάνονται τα ίδια λάθη.
Από δυο πηγές αντλεί το δροσερό νερό των διηγημάτων του ο Παπαδιαμάντης. Η μια είναι η νοσταλγία της Σκιάθου και η άλλη είναι η έντονη χριστιανική του πίστη, η λατρεία του προς την τελετουργική Βυζαντινή παράδοση. Η έντονη λατρεία της φύσης, η θρησκευτική ευλάβεια και η Βυζαντινή μελωδία, διάχυτα στο έργο του, τα υπογραμμίζει ο ίδιος λέγοντας: «Το επ’ εμοί, ενόσω ζω και αναπνέω και σωφρονώ, δεν θα παύσω πάντοτε, ιδίως δε κατά τας πανεκλάμπρους ταύτας ημέρας, να υμνώ μετά λατρείας τον Χριστό μου, να περιγράφω μετ’ έρωτος την φύσιν και να ζωγραφώ μετά στοργής τα γνήσια ελληνικά ήθη».
Ο Αλ. Παπαδιαμάντης αποτελεί ιδιαίτερο παιδαγωγικό κεφάλαιο αξία για μικρούς και μεγάλους, στην αντιμετώπιση αντίξοων καταστάσεων με ταυτόχρονη ευδοκίμηση στους επιδιωκόμενους στόχους.
Θέληση, πείσμα, μαχητικότητα, αυτά ήσαν τα όπλα του.
Ο Παπαδιαμάντης ενικήθη κατά σάρκα, δεν ενικήθη όμως κατά το πνεύμα. «Η μέν χείρ σήπεται τάφω η δε γραφή μένει εις αιώνας».
Έτσι εξεμέτρησε τον βίο του. Ας είναι, λοιπόν, αυτά τα λόγια μια μικρή χούφτα χώμα, που το ζεστάναμε στα χέρια μας και το εναποθέτουμε με αγάπη και ευλάβεια στη μνήμη του αείμνηστου Αλέξ. Παπαδιαμάντη.]
Το άρθρο υπογράφει ο Βασίλειος Κων/ντή Σχίζας,
Μέλος του Φιλολογικού Συλλόγου «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ» 
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου