Απόσπασμα από “Ιστορία της Γορτυνίας” του Τάκη Κανδηλώρου
“….Αλλά ένεκα των αδιαλείπτων πολέμων η γεωργία εν ήκμαζεν εν Γορτυνία, ο δε κατά το 1688 περιοδεύσας Ενετός προνοητής Κορνέρ αλγεί βλέπων ημελημένως καλλιεργουμένας τας ευφόρους της Αρκαδίας χώρας, ως γράφει εν επιστολή της 8 Νοεμβρίου. Εν δε τη δημοσιευθείση αυτού εκθέσει προς την διοίκησιν γράφει ιταλιστί προς τοις άλλοις. “Η επαρχία της Καρυταίνης περιλαμβάνει και τα χωρία της Δημητσάνης (Dimitiana) και Στεμνίτσης (Stiminizza) πλούσια εις γην μεταλλικήν, την οποίαν εξεμεταλλεύοντο οι Τούρκοι δια την παραγωγήν της πυρίτιδος, επιτυγχανούσης αρκούντως καλώς καθόσον ηδυνήθην ν’ αντιληφθώ”.
Ούτω λοιπόν κατά την έκθεσιν του προνοητού προ του τέλους του ΙΖ’ αιώνος παρήγεν η Δημητσάνα τας πρώτας ύλας, ήτοι προδήλως το νίτρον προς κατασκευήν της πυρίτιδος, εις την κατεργασίαν της οποίας έκτοτε ησχολούντο αυτόθι οι Τούρκοι, πολύ προ της κατακτήσεως του Μοροζίνη. Είνε δ’ ευνόητον ότι προ πολλού και οι Δημητσανίται ησκήθησαν εις την δι’ ιγδύων κατ’ οίκον παρασκευήν πυρίτιδος, καθ’ όσον, πλην της ανωτέρω σχετικής και ρητής μαρτυρίας, και η παράδοσις διασώζει, ότι πολύ προ του Ανανίου, του πρώτου κτίσαντος δια την επανάστασιν του Ορλώφ μετά ένα αιώνα δύο πυριτιδομύλους, ότι πολύ προ αυτού η μικρά εκείνη εστία των γραμμάτων είχε και την φήμην της προς θήραν πυριτιδοποϊας, μεταβιβαζομένης της τέχνης από πατρός εις τέκνα…..
...Αλλ’ η σπουδαιοτάτη των υπηρεσιών, ας προσέφερε κατά τον κ. Λάμπρον, ο Ανανίας εςι την δουλεύουσαν πατρίδα, ανταξία του μαρτυρικού αυτού θανάτου, είνε η χάριν της παρασκευζομένης επαναστάσεως επιμέλεια της ιδρύσεως των πυριτιδομύλων της Δημητσάνης”. Διότι κατεσκευάζετο μεν ως προείπομεν αυτόθι κατά την πατροπαράδοτον τέχνην πυρίτις, κοπανιζομένην εντός ιγδίων κατά μικρά ποσά δια των χεριών, αλλ’ ο Ανανίας κατενόησε το ανεπαρκές της προμηθείας ταύτης και έκτισεν εξ ιδίων δύο πυριτιδομύλους παρά το δροσερόν κεφαλόβρυσον του Αγίου Ιωάννου δέκα λεπτά έξωθεν της Δημητσάνης…..”
Ο Μιχ. Οικονόμου στα “Ιστορικά της Ελληνικής Παλιγγενεσίας” αναφέρει:
“...Αδελφοί δύω, Νικόλαος και Σπύρος Σπηλιοτόπουλοι, εκ Δημητσάνης, εγκαταστημένοι εν Ύδρα έμποροι προ της επαναστάσεως, οπωσούν ευκατάστατοι, αφού κατηχήθησαν εις τα της εταιρίας, ζηλωταί της ελυθερίας ένθερμοι, εκ πατριωτισμού, πίστεως και προνοίας, συνέλαβον την ιδέαν να μεταβάλωσι την περιουσία των άπασαν εςι νίτρον και θείον ως επί το πλείστον, μετρίως δε και μολύβδου και χάρτου, και την σκέψιν των ταύτην άρχησαν να πραγματοποιούν προ δύο ετών. Όθεν μεταβάντες εις Δημητζάναν και κατασκευάσαντες ιδιορρύθμως πρώτον ένα είτα και έτερον υδροπυριτιδομύλους, κατεσκεύαζον πυρίτιδα, δήθεν χάριν εμπορίου δια τας νήσους, και επί τη προφάσει της επιχειρήσεως ταύτης μετέφερον εκ διαλειμμάτων και εταμίευον εκεί το ρηθέν υλικόν.
...συνέβη δε τότε και σύμπτωσις τις, η οποία διακυνδύνευσεν ουκ ολίγον την υπόθεσιν. Κώστας τις Ντσανής κατατρεχόμενος από τους προεστώτας ...μη γνωρίζων με τίποτε των της φιλικής εταιρίας, εκδίκησην δε πνέων κατά των προεστώτων, και βλέπων μεν καταδιωκόμενον υπό της Πύλης τον Αλή Πασάν, έκτακτον δε κίνησιν εν Δημητζάνη περί την κατασκευήν πολεμεφοδίων, κατήγγειλεν εις την εξουσίαν, ότι ταύτα εις Δημητζάναν κατεσκευάζοντο υπό των προεστώτων υπέρ του Αλή Πασά. Μπουμπασίρης (ανακριτής) με συνοδίαν εστάλη ευθύς προς αυτοψίαν, και κατέλυσεν εςι την οικίαν των Σπηλιοτοπούλων αυτών, εις το κατώγαιον της οποίας ήτο τωόντι τεταμιευμενη μεγίστη ποσότης νίτρου. Εδέχθησαν δε και περιεποιήθησαν τους Τούρκους τούτους φιλοφρόνως, και δείπνον πολυτελή ετοιμάσαντες, προσεκάλεσαν το εσπέρας και γελωτοποιόν τινα Ευθύμιον. Ούτω την των Τούρκων απάντων προσοχήν εις την ευθυμίαν προσηλώσαντες, και την νύκτα άπαντας τους σάκκους νίτρου εκβαλόντες, έθεσαν εις τινα άστεγον ληνόν των Σπηλιοτέων ου πολύ μακράν. Την επιούσαν ο Μπουμπασίρης ενεργήσας την αυτοψίαν της οικίας, και μη ευρών εν αυτή υλικόν, μετέβη και εις τους μύλους, ους είχε και διαταγήν να καταστρέψη, μηδ’ εκεί δ’ ευρών υλικόν λόγου άξιον, διέταξε και κατεβίβασαν με τους άξωνας και τους κοπάνους, (ιπέρους) και ανέσκαψαν και μετεκίνησαν τα ιγδία, έμειναν δε ταύτα πάντα άλλως αβλαβή εις τον τόπον. Ο Μπουμπασίρης έκαμε την έκθεσιν του ευνοϊκήν, κατεβλήθ αυτώ ο μπουμπασιρές (δικαίωμα του). Εκ περισσού δ’ ετέθη εις το δισσάκιον του μία ή δύω οκάδες καλής μετάξης δια την Χανούμην (σύζυγον του) και επ’ αυτής τύλιγμα τι κυλινδρικόν εκ χάρτου, περιέχον ολίγους ρουμπιέδες ή μαχμουτιέδες (τουρκικά χρυσα νομίσματα), εφιλοδωρήθησαν δ’ ελευθερίως και οι συνοδεύοντες αυτόν, και ούτως ανεχώρησαν άπαντες ευχαριστημένοι, κηρύττοντες και βεβαιούντες, ότι συκοφαντία μεγαλητέρα δεν υπήρξε!
...ούτως σωθέντος του υλικού, και της επαναστάσεως εκραγείσης, ευρέθη εκεί άφθονον υλικόν εκ νίτρου, θείου και μολύβδου, διότι εκτός των αδελφών Σπηλιοτοπούλων, είχον εκ τούτων ουκ ολίγον εκεί και άλλοι έμποροι και τεχνίται, και πολύ υλικόν άλλο προμηθευμένον, και ταύτα δε υπό των κατόχων προσηνέχθησαν αφιλοκερδώς και μετά ζήλου εις την κοινήν υπόθεσιν…..
...οι δε αδελφοί Σπηλιοτόπουλοι έδιδον εις άπαντας, τους τε εγγύθεν και τους μακρόθεν υπό των προυχόντων ή των οπλαργηγών στελλομένους, επί απλή αποδείξει παραλαβής, εις τας επαρχίας άπασας της Πελοποννήσου και εις τας της στερεάς...δια τε την Κασσάνδραν και το όρος του Άθω, την Θεσσαλίαν και την Μακεδονίαν, δια την Κρήτην και τας άλλας νήσους, και δια την Συρίαν έτι……..
αλλά οι πυριτοβολαί εν αρχή εδαπανώντο, ως είρηται,υπό των στρατιωτών αφειδώς και ασώτως, και άνευ προνοίας και οικονομίας…..διο ησθάνθησαν την έλλειψιν κατά πρώτον του χάρτου, είτα και την του μολύβδου….
….είτα κοινή συναινέσει επέβαλον χείρα και εις τα της σχετικώς πλουσίας βιβλιοθήκης της σχολής Δημητζάνης, ής τα παλαιότερα, ως δήθεν αχρηστότερα και τα χάρτινα χειρόγραφα βιβλία, ανευ τινος διαλογής, κατακερματίσθησαν υπό των απείρων. …...η δε μολύβδου έλλειψις κατ’ αρχάς ανεπληρώθη δια των μολύβδινων αγγείων, Κροντηρίων, γύψων και των Κασσιτερίνων πινακίων και αγγείων συγχεομένων εν τω μολύβδω, εξ ων παλαιόθεν εις τας οικίας πολλά ευρίσκοντο. Αλλά ταύτα εξηντλήθησαν, διο η προσοχή απηυθύνθη εςι τα μολυβοσκεπή τεμένη και άλλα τοιαύτα των Τούρκων καταστήματα……..”
“Απομνημονεύματα Κολοκοτρώνη” Γ. Τερτσέτης
“Ο Νικήτας ετράβιξε εις το Άργος, εχάλαε τα Τζαμιά, τους Μιναρέδες, και μας έστειλε μολύβι γιατί είχαμεν έλλειψι από μολύβι και χαρτί, και επήραμε την Βιβλιοθήκην
της Δημιτζάνας και άλλων Μοναστηρίων και εδέναμε φουσέκια. Μπαρούτι είχαμε, έκαμνε η Δημιτζάνα. Του μπαρουτιού την υπόθεσι την είχαν πάρει απάνου τους τα αδέλφια Σπηλιοτόπουλοι, και δια να δουλεύσουν την μπαρούτι δεν επέρναμε πολλούς Δημιτζανίτες εις το στρατόπεδο, τους αφήναμε δια αυτήν την δούλευσιν…..”
Μπαρουτόμυλος στο Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης του ΠΙΟΠ ".....παρά το δροσερόν κεφαλόβρυσον του Αγίου Ιωάννου δέκα λεπτά έξωθεν της Δημητσάνης. ”
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου